دکتر رضا امراللهی نختسین رئیس سازمان انرژی اتمی ایران پس از انقلاب بوده است. کسی که بعد از انقلاب و در سال ۱۳۶۰ ریاست این مجموعه را بر عهده گرفت. بعد از دو سال ابتدایی انقلاب که این نهاد با سرپرست اداره می شد، دانش آموخته دانشگاه پاریس ۴ سال به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی منصوب می شود. امراللهی که دکترای فیزیک پلاسما از فرانسه دارد شانزده سال (۶۰- ۷۶) رئیس سازمان انرژی اتمی بود و بخش مهمی از تاریخ برنامه اتمی ایران به شمار می رود. امراللهی که فوق لیسانس برق هسته ای خود را سال ۱۳۵۵ از دانشگاه لامار آمریکا گرفته، یکی از مدافعان برجام است. دومین رئیس سازمان انرژی اتمی تاریخ ایران احداث نیروگاه اراک را یکی از بزرگترین اشتباهات مدیران هسته ای کشور می داند.
مشروح گفتگو با دکتر رضا امراللهی پیش روی شماست.

برنامه هسته ای ایران بعد از انقلاب تقریبا رها شد، اما چه اتفاقی باعث شد دوباره موضوع نیروگاه بوشهر در دستور کار قرار گیرد؟
بعد از انقلاب چند سالی فضای کشور تغییر کرد و طبیعتا مسائل دیگری در اولویت قرار گرفته بود. قراردادهای فراوانی هم با کشورهای مختلف داشتیم که لغو شده بودند. در مورد نیروگاه بوشهر تخمین هزینه ای که برایش شده بود، ۵ میلیارد دلار بود و ما ۴ میلیارد آن را پرداخت کرده بودیم ولی به دلیل اوضاع پس از انقلاب غربی ها ادامه کار را رها کرده بودند. در نتیجه ما شروع به مذاکره با دیگر کشورها کردیم. آلمان و فرانسه همان ابتدا گفتند که حاضر نیستند با ما همکاری کنند، اسپانیا در ابتدا اعلام آمادگی کرد ولی آنها هم با فشار آمریکا منصرف شدند و در نهایت مجبور شدیم کار را با روسها به انجام برسانیم.

ابتدای استارت خوردن این پروژه و پیگیری مجدد در کدام دولت بود؟

در دولت حضرت آیت الله خامنه ای. ایشان تلاش های بسیاری کردند و هر چه در توان داشتند برای پیشبرد پروژه بوشهر به کار بستند. ضمن اینکه آیت الله هاشمی هم حمایت های بسیاری از ما کردند تا بتوانیم در موضوع نیروگاه بوشهر به پیشرفت هایی دست یابیم.

به نقش آیت الله هاشمی اشاره کردید. در دولت ایشان موضوع پیگری برنامه هسته ای چگونه مورد پیگری قرار گرفت؟

کارهایی که آقای هاشمی در صنعت هسته ای ایران کردند، تکرار نشدنی است و ایشان برای پیشبرد برنامه هسته ای ما سنگ تمام گذاشتند. آن قدری که ایشان چه در زمان ریاست مجلس و چه در زمان ریاست جمهوری برای پیشرفت در این صنعت تلاش و پشتکار به خرج دادند غیر قابل توصیف است و من فکر نمی کنم دیگر چنین تلاشی تکرار شود.

در دولت اصلاحات، چالش ها بر سر پیگیری برنامه هسته ای ما جدی تر شد و مشکلات حقوقی و سیاسی در این مسیر ایجاد شد. آن دوران را چگونه می بینید؟

در آن دوران به ویژه تا سالهای ۸۰ و ۸۱ سرعت پیشرفت ما در علوم و فن آوری های هسته ای واقعا بی نظیر بود. سازمان انرژی اتمی توانست به خوبی مسیر مناسبی را برای پیشبرد برنامه نیروگاه های ما چه در تهران، چه در بوشهر پی بگیرد، اما همانطور که خودتان هم اشاره کردید مشکلات سیاسی و حقوقی در سطح بین المللی باعث شد در ادامه توجه جهانی به برنامه اتمی ما جلب شود و در نتیجه از سرعت پیشرفت در سالهای پایانی دولت ایشان کاسته شد.

در دوره آقای احمدی نژاد سر و صدای زیادی بر سر پیگیری این برنامه پیش گرفته شد و دولت سعی می کرد برنامه های هسته ای را پررنگ کند. آیا دولت های نهم و دهم در این زمینه توفیقاتی داشتند؟

ببینید اصلی ترین مشکل در برنامه هسته ای ما زمانی شروع شد یک مدیر خارج از علوم و فن آوری های هسته ای را آوردند و به عنوان رئیس آن سازمان منصوب کردند. کسی که هیچ آشنایی با این صنعت نداشت.

در زمان آقای احمدی نژاد این اتفاق افتاد؟

حالا من دیگر نمی خواهم اسم ببرم و از شما هم می خواهم به این موضوع نپردازید.

با تغییر دولت دوباره علی اکبر صالحی به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی منصوب شدند. با توجه به ایشان یکی از متخصصین این حوزه بوده اند، توانسته اند عملکرد مناسبی از خود در این نهاد ارائه کنند؟

آقای صالحی یکی از مدیران توانمند ما در این حوزه است و من خوشحالم که ایشان مسئولیت این سازمان را بر عهده دارند. دکتر صالحی در موضوع برجام هم زحمات و تلاش های زیادی کشیدند. ایشان دو وظیفه داشتند و یکی توسعه برنامه هسته ای ما بوده و دیگری حل مشکل مذاکرات هسته ای و به نتیجه رساندن برجام که انصافا در هر دوی اینها موفق عمل کرده است.

به برجام اشاره کردید، برخی از منتقدین به مفاد این توافق ایراد می گیرند و بخش مهم این ایرادات هم به موضوعات فنی باز می گردد. شما تا چه اندازه این ایرادات را وارد می دانید؟

من واقعا متوجه نمی شوم که این دوستان به چه دلیل همچنان دست از انتقاد از برجام بر نمی دارند. آقای ظریف و تیم همراهشان در کنار آقای صالحی زحمات زیادی کشیدند تا این مذاکرات به نتیجه برسد. از نظر فنی هم واقعا من درک نمی کنم انتقادات این دوستان به کدام بخش برجام است؟ می گویند ذخیره اورانیوم غنی سازی شده مان را کم کردیم، خب کرده باشیم، مگر دانشش را از ما گرفتند؟ این میزان را چه کسی غنی سازی کرده؟ خودمان، پس اگر لازم باشد باز هم می توانیم. بنابراین من اصلا قبول ندارم که بگویند ابعاد فنی برجام مشکل دارد یا به ضرر ما بوده است.

در مورد نیروگاه اراک هم انتقادات زیادی وارد شده است و می گویند باز طراحی این نیروگاه باعث می شود، عملا این مجموعه، بی ارزش شود.

اتفاقا در مورد نیروگاه اراک باید خدمت شما عرض کنم، مشکل همان جایی آغاز شد که طراحی این نیروگاه را تغییر دادند. اساسا قرار نبود، نیروگاه اراک تا این اندازه گسترده فعالیت کند. احداث نیروگاه اراک به این شکل و در این سطح از همان ابتدا هم اشتباه بود. متاسفانه برخی از دوستان برای نمایش های سیاسی، اشل این نیروگاه را گسترده تر کردند در اندازه ای که در سطح و توان ما نبود. نیروگاه اراک از همان ابتدا بر اساس استانداردها ساخته نشد، ما نیروگاه اراک را برای استفاده های کوچک تر مد نظر داشتیم که با گسترده تر کردن بی موردش باعث شدیم مشکلاتی این چنین پیش آید.

دقیقا در زمان کدام مدیر و دولت این اتفاق افتاد؟

حالا دیگر نمی خواهم وارد جزئیات شوم فقط در همین حد به شما بگویم که نیروگاه اراک یک اشتباه بود.

برخی از محدودیت های اعمالی بر برنامه هسته ای، باعث برخی از این انتقادات شده است. مثلا منتقدین می گویند محدودیت های ۵ و ۱۰ ساله ای که برای تحقیق و توسعه برنامه اتمی خود پذیرفته ایم باعث می شود عملا در این صنعت عقب بیفتیم.

باید فارغ از بحث های سیاسی به موضوع بنگریم. در همین زمانی که ما محدودیت هایی را پذیرفته ایم می توانیم در حوزه رادیو داروها، در حوزه گداخت، در بخش کشاورزی و پزشکی هسته ای پیشرفت های بسیار قابل توجهی داشته باشیم. واقعیت این است که حوزه گداخت امروز در جهان بسیار مورد توجه قرار گرفته و نه ضرری برای محیط زیست دارد و نه مانند بحث اورانیوم می تواند حساسیت های سیاسی داشته باشد. ما چرا به این حوزه کم توجه باشیم؟ تکنولوژی گداخت به مراتب از شکافت سخت تر و دشوار تر است.  ما می توانیم در همین مدت پژوهش های خود را در راستای صلح آمیز به خوبی دنبال کنیم، می توانیم تولید رادیوداروها را به سطح خوبی برسانیم. من برخلاف نظر منتقدان بر این باورم برجام، قرارداد خوبی برای ما بوده است و مشکلی هم از نظر فنی در آن نمی بینم، ضمن اینکه امتیازاتی که داده ایم، هیچکدام غیر قابل برگشت نیستند.

منبع: انتخاب