شهرستان میبد در استان یزد از قدیم یکی از مراکز عمده زیلوبافی بوده تا جایی که برخی این صنعت را از ابداعات و اختراعات مردم میبد می دانند. این صنعت درمیبد پشتوانه تاریخی زیادی دارد و حداقل دوران تکاملی خویش را به دست زیلوبافان میبدی گذرانده است. با این وجود نفس های این صنعت نیز به شماره افتاده و تلاش ها برای احیای آن افتان و خیزان ادامه دارد.

اخیراً و بعد از رهنمودهای رهبر انقلاب در باب اقتصاد مقاومتی و توصیه به استفاده از این فرش ایرانی گروه هایی در این شهرستان کمر به احیای دوباره این صنعت فراموش شده بسته اند. سید محمد حسن علایی یکی از همین افراد است. وی که پدر و پدربزرگش نیز از تاجران قدیمی زیلو یا به گفته خودش حلقه واسطه گمشده بین زیلو باف و مشتری بوده اند اکنون هشت سالی است که درگیر بازاریابی، شناساندن زیلو و برگزاری کلاس های آموزش زیلو با استفاده از استادکارهای قدیمی است.

نشستن پای صحبت های علایی اطلاعات جالبی در مورد نحوه بافت زیلو و راهکار احیای دوباره آن در اختیار علاقه مندان هنر ایرانی قرار می دهد.

زیلو؛ فرش سلامت
علایی با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد زیلو گفت: زیلو یک سری ویژگی هایی دارد که هیچ فرش و زیرانداز دیگری از آن برخوردار نیست. اولاً جنس آن کاملاً از پنبه است که جلوی حساسیت های پوستی را می گیرد و به خاطر طبیعی بودنش به فرش سلامت معروف است.
وی افزود: زیلو بافت کاملاً ایرانی است که سابقه طولانی آن به قرن ها قبل از اسلام بر می گردد. البته بعد از اسلام به خاطر فرش شدن مساجد، حسینیه ها و امامزاده ها با زیلو معنویت خاصی هم پیدا کرد.

این تولید کننده زیلو با اشاره به ارزش افزوده بالای زیلو بیان داشت: زیلو بافت ساده ای دارد و سرمایه اولیه آن تنها دستگاهی است که حدوداً یک و نیم میلیون تومان قیمت دارد. همچنین برای بافت یک متر مربع زیلو یک کیلو نخ به ارزش تقریبی ۱۲ هزار تومان و صرف زمانی حدود ۱۴ ساعت لازم است و در ازای آن زیلو متری حدود صد هزار تومان به فروش می رسد.
وی ماندگاری بالای این بافت و نگه داشتن انرژی (یعنی گرم بودن در فصل سرما و خنک بودن در فصل گرما) را از دیگر ویژگی های زیلو برشمرد.

رهبر انقلاب، پیشتاز احیای هنر ایرانی
علایی اظهار داشت: صنعت زیلو تقریباً از بین رفته بود تا اینکه با حرکتی که نزدیک به ۱۵ سال قبل رهبر انقلاب انجام دادند، دوباره احیا شد. آن زمان تمام موکت های حسینیه امام خمینی(ره) و بیت رهبری با زیلوی میبد جایگزین شد. این حرکت یک پیام داشت.
وی  افزود: به یاد دارم رهبر انقلاب در سفری خود به یزد دیداری با نخبگان استان داشتند. در این جلسه یکی از زیلوبافان گفت چرا از تولید زیلو، با وجود اینکه یک فرش ایرانی است حمایت نمی شود؟ ایشان فرمودند من که نمی توانم اصرار بکنم ولی من باید یک کار فرهنگی انجام می دادم که دادم، تمام حسینیه و منزل خودم را زیلو کردم. انتظار دارم دیگران هم این کار را بکنند. انتظار داریم از هنرمندان زیلو باف که یک تغییراتی در خود زیلو بدهد که جای دیگر هم به غیر از زیرانداز استفاده بشود.

وی ادامه داد: بعد از این ماجرا بود که با یک سری دیگر از دوستان و فعالان این عرصه دور هم نشستیم تا ترتیبی بدهیم زیلو غیر از اینکه زیر انداز باشد جاهای دیگری هم استفاده شود. در این راستا یک سری پژوهش هایی انجام شد و نهایتاً تا به امروز با تولید به عنوان روکش ماشین، سجاده، کیف و پشتی زیلو وارد قسمت های دیگر هم شد که البته مورد استقبال هم قرار گرفت.

انقلابیون از رهبر انقلاب پیروی کنند
وی با پیشنهاد به نهادهای انقلابی برای پیروی از اقدام فرهنگی رهبر انقلاب، خواستار استفاده از زیلو در نمازخانه ها و یادمان های راهیان نور شد و عنوان کرد: تقریباً نصف کار ما در تبلیغ و معرفی زیلو با کاری که رهبری در حسینیه کردند انجام شده، فقط باید مکمل این کار را جلو ببریم. اگر یک کار فرهنگی و تبلیغاتی خوبی بشود خیلی ها که خواهان فرهنگ ایرانی هستند، می توانند از زیلو استفاده کنند.
این تولید کننده زیلو با اشاره به اقبال بزرگان کشوری نظیر فرمانده سپاه قدس به این بافت اظهار داشت: یک حسینه ای در کرمان به وسیله سردار سلیمانی زیلو شد. یا به توصیه ایشان سال گذشته برای حرم حضرت زینب(س) از میبد زیلو خردند.
وی با تاکید بر فرهنگسازی استفاده از زیلو توسط مسئولین اظهار داشت: رهبر انقلاب دو سال یکبار زیلوهای حسینیه را عوض می کنند و آن را به امامزاده ها و مساجد هدیه می کنند. هر دو سال یکبار هم زیلو باف های میبدی بسیج می شوند تا زیلوهای بیت رهبری را ببافند. سازمان اوقاف و امور خیریه هم بهترین کاری که می تواند بکند همین است یعنی با پیروی از این روش برای بسیاری از مکان ها، حسینه ها و مساجد از زیلو استفاده کند.
وی اضافه کرد: بازار فروش زیلو هم برمی گردد به فرهنگسازی ما، مثلاً مسئولین وقتی می خواهند هدیه ای بدهند بروند سراغ زیلو یا نمازخانه های محل خدمت خود را با زیلو فرش کنند. نگاه باید به سمت این نگاه تبلیغ فرهنگی برود.
علایی با تاکید بر لزوم فرهنگسازی در این زمینه اعلام کرد: ما حتی در خود شهرستان میبد سرمایه گذاری در این قضیه داریم که حاضر است در صورتی که یک کارگردان مطرح فیلمی با نام زیلو برای معرفی این محصول بسازد، هزینه هایش را تقبل کند.

زیلو را موزه ای نکنید!
علایی با انتقاد از فعالیت های دولتی در این زمینه گفت: بنده موافق نگاه میراثی به زیلو نیستم. چون با این نگاه زیلو می شود موزه ای، موزه ای که شد دیگر زنده نیست مرده است.
وی ادامه داد: میراث فرهنگی و صنایع دستی، الان حمایت دارد ولی نگاهش نگاه صنعتی کردن نیست. نگاه موزه ای کردن است. نگاه به صورت یک صنایع دستی که قاب بگیریم و به دیوار بزنیم! مثلاً کاری می کنند که زیلو گران شود، به تولید کننده می گویند این زیلو را گران بفروش. باید این نگاه عوض شود. نگاه باید تبدیل شود به نگاه صنایع دستی که ورود به زندگی باشد. بعضی صنایع واقعاً موزه ای اند ولی بعضی دیگر از جمله زیلو می توانند وارد زندگی مردم شوند. مسئولان باید سیاست خود را عوض کرده و زیلو را وارد جامعه و زندگی کنند نه اینکه با تشویق کردن و گران کردن مانع از صنعتی شدنش شوند.
علایی تاکید کرد: به نظر من سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی فقط باید به کسانی که می خواهند زیلو بافی را شروع کنند سرمایه اولیه یعنی یک وام عادی در حد ۲ میلیون تومان بدهد و مشکل بیمه آن ها را حل کند. این ها به راحتی کارشان را پیش می برند.

آماده ایم زیلو بافان را در سرتاسر ایران آموزش بدهیم
وی تاکید کرد: نیازی نیست مردم فقط از میبد زیلو بخرند کافی است یک حرکت آموزشی انجام شود تا مردم در شهر و منطقه خودشان بتوانند نیاز خود را تامین کنند. اگر بخواهیم کار بزرگی بکنیم باید بافنده زیلو تربیت کنیم. با یک آموزش ۱۰۰ ساعت بسیاری از زنان خانه دار و مردان علاقه مند با یک دستگاه ساده تبدیل شوند.
علایی در پایان خاطرنشان کرد: با صنعتی شدن زیلو نه تنها کسب و کار زیلوبافان که بخش های دیگر هم متحول می شود و چرخه بسیار بزرگی از تولیدات و کارهای صنعتی به راه می افتد و اشتغال بسیار بالایی ایجاد می کند. برای تولید زیلو باید پنبه بکاریم، پنبه کاری ما به صفر رسیده در حالی که دشت خوزستان مستعد پنبه کاری است. برای تولید نخ لازم نیز نساجی یزد دوباره راه می افتد و می توانیم کارخانه ها و کارگاه های نساجی تعطیل شده را دوباره احیا کنیم. رنگرزی و پنبه کاری هم لازم است. احیای زیلو احیای چرخه عظیمی از تولیدات است.

منبع: یزدرسا