جمعه ۲۱ فروردین ماه جاری، برای نمایندگیِ ما در یونسکو فرخنده روزی بود. خانم ایرینا بوکووا، مدیرکل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، طی مراسمی در مقر این سازمان، مدال یونسکو برای «مشارکت موثر در ترویج علوم و فنون نانو» در شاخۀ پزشکی را به یک دانشمندِ ایرانی، خانم دکتر سودابه داوران، استاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز، اعطا کرد. دست آوردهای تحقیقاتی ایشان در نانوتکنولوژی پزشکی سبب شد کمیته بین المللی ترویج علوم و فنون نانو در یونسکو، او را شایستۀ دریافتِ این مدال بداند. از حسن اتفاق، روزِ تجلیلِ از موفقیت یک زنِ ایرانی در یونسکو ، مصادف شد با روز زن در ایران، که در جریان مراسم هم اعلام شد.

این چهارمین سالی است که این مدال به چند محقق و دانشمند که هر کدام کار تازه و برجسته و موثری در یک شاخۀ علوم و فنون نانو کرده باشند اعطا می شود. قبل از مراسم اعطای مدال، میهمانی نهاری خصوصی بود با حضور مدیرکل یونسکو و پنج برندۀ این مدال در شاخه های مختلف. شب هم، سفیر روسیه در یونسکو به همین مناسبت میهمانی شامی داشت به افتخار آنها، از آن رو که مبتکرِ ایجادِ این مدال در یونسکو فعالان علمیِ روسی بوده اند که بعضی هم در کمیته علمی مدال حضور دارند.
محل مراسم، سالن شمارۀ پنجِ یونسکو، به فرش نفیس و زیبای ایرانی مزین شده بود که دهها سال پیش به این سازمان اهدا شده که در وسط آن، عبارت «هدیۀ فرهنگ ایران به یونسکو»، گرداگردِ آرم سازمان ملل متحد جلوه می کند. از این فرش فقط در بعضی مراسم مهم در یونسکو استفاده می شود.

******
درخشیدن یک هموطن دانشمند در این صحنه های نوید بخش و افتخارآمیز در مجامع بین المللی، خستگی هایمان را می برد و شوق و امید می آورد. از نوع شادی های لحظه ای نیست که بیاید و برود. نشانی است از بذری افشانده، و نهال های بالیده، و درختان به بار نشسته و میوه های شفابخش بر سفرۀ زندگانی همۀ آدمیان باریده. در ادامه، توضیحِ علمیِ کوتاهی خواهم آورد که چرا تحقیقاتی که این مدال به آن تعلق گرفت مهم و شفابخش است. دانش که مرز نمی شناسد و نباید بشناسد. دست آوردهای جمعی عالمانی از ملل مختلف از دردهای بشر کاسته است. ما نیز سر به راهِ همین قافله داریم. ایرانِ ما زمانی سفره دار این مائده های علمی برای همۀ جهان بوده است. چرا باز هم نتواند باشد؟ تا باد چنین بادا.
با مصرعِ مولانا، می گویم: ایرانا
«فر تو فروزان شد تا باد چنین بادا»

همین آرزو برای ایران، مرا به نوشتنِ این یادداشتِ سپاس می کشاند. موضوع فراتر از قدردانی از یک محققِ موثر است. تجلیلِ دانشمند تجلیلِ دانش است. فرصتی است برای ادایِ احترام و تبریک و تکریم به همۀ سرورانی که در جهاد علمی و معرفتی در ایران سهیم بوده اند. بسیاری از اساتید بزرگوار و خدوم در گوشه و کنار میهن عزیزمان داشته و داریم، عَلَمِ همت برافراشته و عُمر بر سرِ عِلم گذاشته، بی توقع نامی، گاه حتی به تلخ کامی! دست و دلِ همۀ این خادمانِ شریف پر برکت و گرم باد که نام این مرز پر گهر را بلند می دارند و به بلندی آواز می دهند. با نام و بی نام. که بر صحیفۀ هستی رقم بخواهد ماند!

*******
جالب آنکه برندۀ ما، از وجود چنین جایزه ای اصلا خبر نداشت و اقدامی هم برای شرکت در این رقابت انجام نداده بود. کمیته مربوط در یونسکو، با بررسی مقالات علمی و طرح های تحقیقاتی و اختراعات ثبت شدۀ ایشان، او را برگزید. اواخر اسفندماه گذشته، دبیرخانۀ یونسکو برنده شدن ایشان را رسما به نمایندگی ما اعلام کرد. بلافاصله در نامه ای به رئیس محترم دانشگاه علوم پزشکی تبریز، ضمن تبریک این موفقیت، تقاضا کردم که مقدمات سفر ایشان برای حضور در مراسم یونسکو فراهم گردد. روزهای آخر سال بود و همه سرگرم استقبال از نوروز، اما دانشگاه همت کرد و کار به سرعت انجام شد. جای سپاس دارد.

******
دکنر داوران، استاد نانو تکنولوژی دارویی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز است، و مدیر گروهِ نانو تکنولوژی پزشکی دانشکده علوم نوین، و رئیس آزمایشگاه سنتز مرکز تحقیقات کاربردی دارویی، و درس خواندۀ همین دانشگاه با درجه دکتری در شیمی پلیمر. او سپاسگزار حمایت های گسترده مالی و معنویِ رئیس و مقامات و همکاران علمی و نیز دانشجویان فعال و سختکوش دورۀ دکتری دانشگاهِ خود است. توجه دولت به گسترش فن آوری نانو را ارج می نهد و از حمایت های مالی ستاد ویژه فناوری نانوی ایران (INIC)، صندوق حمایت از پژوهشگران کشور، و بنیاد نخبگان ممنون است. می گوید در سایۀ این پشتیبانی ها توانسته بیش از ۱۰۰ مقاله علمی بین المللی چاپ و ۱۵ اختراع ملی ثبت کند. البته این را هم اضافه می کند که از لحاظ دسترسی به تجهیزات پیشرفته و مواد لازم به خاطر تحریم ها، محدودیت هایی وجود دارد که کار را کند و سخت می کند.

******
نمی شود از همت تبریزیان گفت و از نقش این خطۀ پر برکت در تاریخِ فرهنگ و ادبِ ایران نگفت، و از مولانا و شمس تبریزش یادی نکرد:
همچو دریائی است تبریز از جواهر و ز دُرَر
چشم دَرناید دو صد دُر ثمین تبریز را

چون درختی را نبینی، مرغ کی بینی برو
پس چه گویم با تو جانِ جانِ این تبریز را

این شهر همواره شخصیت پرور بوده است. دکتر داوران هم در سخنانش پس از دریافت مدال، از پیشینۀ درخشان علمی و تمدنی زادگاهش، تبریز، یاد کرد. می گوید که در هیچ جا مثل آنجا معنی زندگی را نمی چشد. درست می گوید. من هم، آرامشی را که در خانۀ پدری ام در شاهرود دارم، در هیچ جای این جهان ندارم. خاکِ زادگاهِ آدمی دامن گیر است. جادوی دیگری دارد. و هوایش بوی دیگری. گفتم و دلم هوائی شد در این غربت برای بویِ وطن، جادویِ وطن.
*******
(ادامه دارد)
*احمد جلالی، سفیر در یونسکو، ۲۷ فروردین ۱۳۹۴، پاریس.