شرق، مرجان توحیدی: چپی‌های سابق عصر دوشنبه گذشته به دیدار روحانی راست‌گرایی رفتند که این روزها در دفترش در خیابان دانشگاه نشسته و خود را از چالش‌های درونی جناح اصولگرا کنار کشیده و با آنکه بسیار در ضرورت تحزب سخن گفته، مدت‌هاست که خود را از خط‌و‌ربط‌های سیاسی به دور نگه داشته است. علی‌اکبر ناطق‌نوری در نخستین دیدار رسمی با یک تشکل اصلاح‌طلب، یعنی مجمع ایثار‌گران اصلاح‌طلب، موعظه‌های خود را بر موضوع لزوم حضور احزاب در حکومت‌داری مدرن قرار داده است.  محمد پروازی می‌گوید ناطق‌نوری با آغوش باز پذیرای اعضای هیئت مؤسس مجمع شده است. حدودا دو ساعت را برای گوش‌دادن و البته سخن‌گفتن با اعضای هیئت مؤسس یک تشکل اصلاح‌طلب گذاشته که در میان آنها چهره‌هایی مانند جواد امام، فیض‌الله عرب‌سرخی، کیانی و مقدم دیده می‌شدند. ناطق‌نوری این روزها در بازرسی دفتر مقام معظم رهبری در خیابان دانشگاه مشغول است. چندسالی است، دقیق‌تر از ٩٠ به این سو، بار دیگر سخنرانی مراسم احیای حرم امام خمینی(ره) را ایراد می‌کند. لحنش همواره منتقدانه است.

هنوز به جامعه روحانیت بازنگشته است. هنوز اصولگرایان نتوانسته‌اند او را راضی کنند که بار دیگر به جمع آنها بازگردد. از میانه‌های انتخابات ٨٤، آن روزها که از حل اختلافات اصولگرایان با ریش‌سفیدی ناامید شد، از جمع آنها برید و به نور، زادگاهش پناه برد. اختلافاتی که دقیقا بر سر حمایت شورای هماهنگی نیروهای انقلاب از احمدی‌نژاد یا قالیباف آغاز شده بود. ناطق خودش دو بار با احمدی‌نژاد جلسه داشته و در مصاحبه‌ای گفته بود تحلیل‌هایی که احمدی‌نژاد ارائه داده بود، فضایی بوده است. بازگشت به نور، اما آغاز راه جدیدی برای ناطق بود. آغاز فصل جدایی از آنچه به آن تعلق داشت، مثل جامعه روحانیت مبارز. تشکلی که بر سر فعالیت حزب‌گونه آن بارها با مهدوی‌کنی مباحثه داشته است. آیت‌الله مهدوی‌کنی، دبیرکل فقید تشکل، معتقد بود روحانیت باید حالت پدری برای جامعه داشته باشد و ناطق اما معتقد به فعالیت حزبی بود. سال ٨٨ وقتی احمدی‌نژاد در همان مناظره‌های کذایی، انگشت اتهامش را از شیشه تلویزیون به ناطق و پسرش نشانه رفت، از جامعه هم برید، همان‌طور که چهار سال پیش‌تر از آن از اصولگرایان بریده بود. دیگر در جلسات جامعه روحانیت هم شرکت نکرد. مصباحی‌مقدم از اعضای این تشکل گفته بود که علت شرکت‌نکردن ناطق در جلسات جامعه، دلخوری او از اصولگرایانی است که از او در برابر حملات احمدی‌نژاد حمایت نکرده‌اند.
از ٨٨ به این سو، فاصله بین ناطق و عقبه راستی او روزبه‌روز بیشتر شد. برای آخرین‌بار در مراسم احیای حرم امام خمینی در آن سال حاضر شد و از سیاست‌هایی که همه‌چیز را به امام زمان پیوند می‌زند، انتقاد کرد. چند سال بعد اما اصولگرایان دیگر این لحن نقادانه او را تاب نیاوردند. تا جایی که در مراسم احیای حرم امام رضا، علیه او شعار داده و به سمتش بطری آب پرتاب کردند. برنامه که از تلویزیون در حال پخش مستقیم بود، برای لحظاتی قطع شد.
ناطق‌نوری به گفته علی یونسی از جمله چهار چهره اثرگذاری بود که از حضور روحانی و ائتلافی که در سال ٩٢ شکل گرفته بود، حمایت کرده بود. اولین نشانه‌های این حمایت را هم می‌توان در همان سال ٩٢ دید. وقتی ناطق‌نوری در رمضان سال ٩٢، حضور در افطاری محمدرضا عارف را بر حضور در افطاری محمدرضا باهنر ترجیح داده بود. آنجا که کنار رقیب خود در انتخابات سال ٧٦ نشست. ناطق بعد از آن بار دیگر به احیاهای حرم امام خمینی بازگشت. افطاری‌هایی را هم در حوزه علمیه امام حسن مجتبی (ع) در لواسان برگزار می‌کند.
هنوز نسبت به اصولگرایان بی‌میل است، اما با اصلاح‌طلبان دیدار می‌کند و در اولین میزبانی رسمی پذیرای مجمع ایثارگران اصلاح‌طلب شده است. اعضای این تشکل چهره‌هایی هستند که علاوه بر سابقه حضور در جبهه و جنگ، از اعضای معروف و بنام جریان چپ خط امامی در دهه ٦٠ بوده‌اند. از جواد امام گرفته تا فیض‌الله عرب‌سرخی و پروازی. هرکدام قبل از تأسیس این تشکل سابقه عضویت در دیگر احزاب با سابقه جریان چپ را در کارنامه خود دارند.
حالا هم به گفته پروازی بنای خود را گذاشته‌اند تا با بزرگان کشور دیدار کنند و یکی از این بزرگان هم ناطق‌نوری بوده است. با محمد پروازی دو روز بعد از انجام دیدار گفت‌وگویی انجام دادم. می‌گوید که «بچه‌های ما این تشخیص را دادند که ایشان از جمله مسئولان انقلاب هستند که از ابتدا تا امروز در فاز تقنین و اجرا حضور داشتند و امروز منصف‌بودن ایشان در بعد سیاسی، اقتصادی و حکومتی برای ما اثبات شده است. مستند به این مدعی تصمیم گرفتیم با ایشان هم در ادامه دیدارهایی که با سایر بزرگان داشتیم، ملاقاتی داشته باشیم».
٧ بند تحزب که ناطق گفت
ناطق در این دیدار دوساعته، درباره ضرورت تحزب سخن بسیار گفته است. پروازی این سخنان را به هفت بند تقسیم کرده: «اول؛ ایشان بر لزوم نگاه مدرن به حکومت تأکید داشت و گفت حکومت بدون نگاه مدرن امروزی در دنیا، بعید است موفقیت‌های قابل ارائه‌ای در دنیا داشته باشد و ایران هم از این قاعده مستثنا نیست.
دوم؛ ایشان معتقد بود سامان حکومت‌ها به طور سیستماتیک نیازمند احزاب است. نبود احزاب حکومت را از نظر سیستماتیک با عیب ‌و ایراد و نقص مواجه خواهد کرد. برای این است که حکومت نیازمند به احزاب است.
سوم؛ ایشان تأکید کرد احزاب عامل ایجاد شفافیت در عملکرد حکومت هستند. اگر احزاب و نظارت آنها نباشد، پنهان‌کاری زیاد خواهد بود و وجود احزاب منجر به روشن‌شدن نحوه حرکت و عمل حکومت خواهد شد.
چهارم؛ ایشان گفت احزاب هیچ‌گاه در ایران نتوانستند نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند. یکی از علل جدی ایفانکردن نقش جدی و درست، ضعف خود احزاب بوده است و ضعف آنها به عوامل متعددی برمی‌گردد که آنها را برشمرد.
پنجم؛ آقای ناطق تأکید داشت که احزاب باید پشتوانه مالی داشته باشند. گفت اولین پرچمی که احزاب باید بر در تشکل خود بزنند، این است که وضعیت مالی خود را شفاف کنند و بگویند که از کجا تغذیه می‌شوند، از کجا به آنها کمک می‌شود و چگونه موضوعات اقتصادی را درون خود حل می‌کنند.
ششم؛ آقای ناطق گفت موفقیت احزاب در گرو جذب نخبگان است؛ یعنی اگر درون احزاب نخبگان وارد نشوند، معارف سیاسی تولید نکنند و نتوانند به سیستم حکومتی برنامه بدهند، معمولا موفقیتی ندارند.  هفتم؛ ایشان به ما گفت شما که در حال تشکیل حزب هستید، درباره این مسئله کار کنید که کشوری که مبنای آن ولایت فقیه است، اگر بخواهد حزب داشته باشد، باید نسبت خود را با ولایت فقیه روشن کند. احزاب باید این موضوع را به بحث و نقد گذاشته و نتیجه آن را بیرون از حزب نشر دهند».
درخواست‌های مجمع ایثاگران از ناطق
اعضایی که به دیدار ناطق رفته بودند از او دو درخواست داشته‌اند؛ پروازی می‌گوید: «یک درخواست این بود که اجازه بدهد ما به طور مستمر با ایشان مرتبط باشیم که آقای ناطق با روی باز پذیرفتند و نکته دوم اینکه ما از ناطق خواستیم برای ما فرصت ملاقات را با رهبری فراهم کند که در این‌باره وارد بحث شدیم و جلسه ما به پایان رسید».
طرح درخواست ملاقات با رهبری
چندی است میان اصلاح‌طلبان بحث نحوه ارتباط و تعامل با دفتر رهبری مطرح است. حالا هم این درخواست را اعضای مجمع با ناطق طرح کرده‌اند. پروازی می‌گوید: «من احساس می‌کنم ایشان این مطلب را نگه داشتند تا یا ما اعضای مجمع در جلسه بعدی با ایشان بیشتر درباره آن حرف بزنیم، یا ایشان اقدامی بکند و بعد به ما پاسخ بدهد. در این زمینه خیلی وارد نشد. چون ایشان می‌خواستند به جلسه دیگری بروند. من احساسم این است که نحوه موضع‌گیری ایشان درباره درخواست ما به نحوی بود که راه را باز گذاشتند تا در جلسه دیگری بتوانیم دراین‌باره بحث کنیم».
از او درباره موضوع تعیین رابط مجمع با ناطق‌نوری سؤال می‌کنم که در جواب می‌گوید: از آقای ناطق خواستیم یک نفر به نمایندگی از مجمع با ایشان در ارتباط باشد و او هم گفت: «حتما این کار را بکنید و هر وقت هم خواستید چه یک نفر و چه چند نفر، با هم تبادل اطلاعات کنیم».
بزرگ‌ترین لطمه بعد از فوت امام
در گفت‌وگو با پروازی این موضوع به ذهنم رسید که ناطق همیشه در سخنرانی‌های خود به شرایط روز کشور هم اشاره می‌کند. پس باید درباره رحلت هاشمی، انتخابات ٩٦ و شرایطی که کشور الان با آن روبه‌روست هم حرفی زده باشد که پروازی گفت: بله درباره هاشمی صحبت کرد و گفت: «انقلاب چنین لطمه‌ای بعد از فوت امام خمینی به خود ندیده بود. چنین خلأیی را احساس نکرده بودیم. هاشمی از بزرگان انقلاب بود که ازدست‌دادن او برای ما علاوه بر غم و اندوه شخصی‌ای که برجای گذاشت، یک نقطه خالی هم در حکومت ایجاد کرده است». پروازی ادامه می‌دهد: «اما ناطق بلافاصله بعد از آن بحث، وارد موضوع لزوم امیدواری به آینده شد و با مقایسه فوت امام و هاشمی گفت: چه کسی فکر می‌کرد امام خمینی از دنیا برود یا اینکه اگر از دنیا رفت وضعیت چگونه خواهد شد. ما به‌هرحال تحمل کردیم و خدا هم کمک کرد و راه را ادامه دادیم». پروازی با تأکید بر نگرانی و امیدواری هم‌زمان ناطق به نقل از او ادامه می‌دهد: «ناطق بعد از آن گفت خدا به هرحال کمک خواهد کرد».
امیدوارم اتفاقی جدی در انتخابات نیفتد
از او پرسیدم با توجه به نزدیکی انتخابات، آقای ناطق در‌این‌باره سخنی نگفت؟ پروازی پاسخ داد: «خیلی خلاصه در این‌باره صحبت کرد. او معتقد بود اقدام و کارکرد روحانی قابل‌قبول بوده است و امیدوار هستیم که در انتخابات بعدی اتفاقی جدی نیفتد. بیشتر از این وارد نشد». از پروازی درباره نگاه ناطق به جریان اصلاح‌طلب سؤال کردم که می‌گوید: «ایشان به آن شکلی که منتقد اصولگرایان است، به همان شکل هم منتقد اصلاح‌طلبان است. از جمله نکاتی که به آن اشاره کرد، این بود که هرکدام از جناح‌های موجود کشور اعم از چپ و راست، وقتی وارد قدرت می‌شوند از صدر تا ذیل حکومت را دست‌کاری می‌کنند».
پروازی ادامه می‌دهد: بعد مثال ریاست‌جمهوری را زد و گفت از جمله رئیس‌جمهور که عوض می‌شود، وزرا و معاونان و مدیران کل و همه تغییر می‌کنند تا برسد به بخشدار. درحالی‌که در دنیا چنین چیزی نیست؛ یعنی هر حزبی که نخست‌وزیری یا رئیس‌جمهور را انتخاب کرد، تنها در رده وزیر، تغییر انجام می‌دهند».
گلایه ناطق از حذف‌شدن‌ها
پروازی در ادامه صحبت خود به گلایه ناطق اشاره می‌کند و می‌گوید: «ایشان گفت من در بعضی جلسات افرادی را می‌بینم که در مسئله اداره حکومت بسیار قدرتمند هستند ولی صرف اینکه در جناح مقابل خود نیستند یا منتقد جناح مقابل هستند، از حکومت به دور نگه داشته شده‌اند و این خسران است برای کشور ما. ناطق گفت اگر احزاب ما این‌قدر پیشرفت کنند و بفهمند که سیستم حکومت را باید به دور از اخراج افراد ارائه بدهند، به موفقیت رسیده‌اند».
از پروازی می‌پرسم نکته‌ای باقی مانده است که می‌گوید: «ناطق بر مسئله ضرورت تحزب با تأکید خاصی حرف زدند و اجازه بدهید نقد حزب جمهوری را برای فرصت بعدی بگذاریم».
پرسیدم که یعنی درباره حزب جمهوری اسلامی صحبت کردند که می‌گوید: «بله به طور مفصل. ما می‌خواهیم در یک نشست دراین‌باره به طور مجزا صحبت کنیم. ایشان گفت مقامات ارشد نباید به یک حزب گرایش داشته باشند. بعد هم گفتند که ما رفتیم پیش امام خمینی و گفتیم که فلانی و فلانی حزبی هستند، در نهایت امام به جایی رسید که ١٢ نفر را اسم برد و گفت که این افراد نباید عضو حزب باشند؛ بعد که رفتیم جلو، گفتند امام‌جمعه‌ها هم نباید عضو حزب باشند و کم‌کم که فهمیدیم نخبگان دارند از احزاب خارج می‌شوند و احزاب درحال تضعیف‌شدن هستند». پروازی به اینجا که رسید گفت قرار است در جلسات بعد دراین‌باره بیشتر صحبت کنیم و مکالمه ما درباره اولین دیدار رسمی یک تشکل اصلاح‌طلب با ناطق خاتمه یافت.