شرق، مرجان توحيدي: دومين مناظره نامزدهاي انتخابات رياست‌جمهوري در شرایطی برگزار شد که شاید بيشتر بینندگان انتظار داشتند تا صحنه‌های چالشي‌تري را نسبت به مناظره نخست ببینند؛ اما چنین نشد. اگرچه طرف اصولگرا به‌ویژه محمد‌باقر قالیباف همچنان با روحیه تهاجمی وارد میدان شده بود و دیگر نامزدهاي اصولگرا يعني ابراهيم رئیسی و مصطفي میرسلیم هم سعی کردند تا چهره تهاجمی‌تری از خود نشان دهند؛ اما حسن روحانی و اسحاق جهانگیری در تمام مدت مناظره آرامش خود را حفظ كردند.
گروهی معتقد بودند که رئيس‌جمهوري و معاون اولش بايد با پاسخ‌هاي كوبنده، به جنگ تخریب‌های رقيبان مي‌رفتند؛ اما گروهی دیگر معتقدند که پرهيز از ورود به بازي حريف، استراتژي بهتري بود و بايد مردم را مخاطب خود قرار داده و با آنان سخن بگويند. در مجموع فعالان سیاسی اصلاح‌طلب معتقدند که این مناظره به نفع روحانی و جهانگیری تمام شده است. آنها همچنين معتقدند اگر روحانی و جهانگیری در برابر هجمه‌های شهردار سکوت کرده و حتی تخلفات شهرداری را به روی آقای قالیباف نیاوردند، زمان را از دست نداده‌اند و در مناظره بعد هر‌جا که لازم باشد، می‌توانند برگه‌های خود را رو کنند. برخی از آنها معتقدند که قالیباف از دایره اخلاق خارج شد و روحانی و جهانگیری اخلاق‌مدارانه در مناظره حاضر شدند.
مردم می‌گویند ٣٨ سال قصور را چرا جمع نکردید
فاطمه هاشمی در‌این‌باره به «شرق» گفت: «متأسفانه اخلاق در این مناظره‌ها رعایت نمی‌شود. پیامبر اسلام می‌گوید که من برای مکارم اخلاق مبعوث شدم؛ اما متأسفانه اخلاق مورد توجه قرار نمی‌گیرد و مردم به‌خوبي تشخیص می‌دهند که اخلاق از جانب چه کسی رعایت نمی‌شود». او ادامه داد: خوشبختانه هم آقای جهانگیری و هم آقای روحانی با سعه‌صدر مسائل را طرح کرده و در مقابل این تخریب‌ها از انقلاب دفاع می‌کنند.
دختر رئيس فقيد مجمع تشخيص مصلحت نظام افزود: «آنچه در جریان مناظره‌ها وجود دارد و مایه تأسف است، این است که بعضی از نامزدها برای اینکه رأی بیاورند، نظام جمهوری اسلامی را به چالش می‌کشند. وقتی چنین مطالبی مطرح می‌شود، مردم با خود می‌گویند که خب! خودتان در این ٣٨ سال مسئول اداره کشور بودید؛ اگر قصوری در این زمینه صورت گرفته، چرا قبلا جلوی آن را نگرفتید؟! همچنین برخی از شعارهایی که مطرح می‌شود به نظر می‌رسد که توهین به شعور مردم است و فقط جنبه تبلیغاتی دارد؛ درحالی‌که اگر به رأی مردم احترام می‌گذارند، باید شعارهایی بدهند که جنبه واقعی داشته باشد».
رقبای روحانی دستشان خالی است
محمود میرلوحی، از دیگر فعالان اصلاح‌طلب هم در ارزیابی دومین مناظره به «شرق» گفت: «آقاي روحانی خوب ظاهر شد و نشان داد که به مسائل فرهنگ و سیاست و سیاست خارجی و برجام اشراف دارد. آقاي جهانگیری هم خوب ظاهر شد؛ اما مشخص شد که رقبای روحانی دستشان خالی است. کسانی که مدت‌ها با برجام جنگیدند، امروز معتقدند که برجام معتبر است؛ اما جالب است مدعی هستند آنها بهتر می‌توانند برجام را عملیاتی کنند».
این فعال سیاسی ادامه داد: این در حالی است که اینها کسانی هستند که سال‌ها فرصت داشتند تا بتوانند موضوع هسته‌ای را به سرانجام برسانند؛ اما نتوانستند. در عرصه سیاست داخلی هم به همان حرف‌های تکراری و شعاری ٩٦ درصد و چهار درصد بسنده کردند. در این مناظره دست خالی رقبای روحانی برملا شد. آقای هاشمی‌طبا هم تماما در مسیر حمایت از دولت مستقر ظاهر شد.
روحانی باید نقش پدری را حفظ می‌کرد
او در پاسخ به این سؤال که برخي معتقدند که روحانی و جهانگیری باید جنگنده‌تر ظاهر می‌شدند، گفت: «بعضی از دوستان اين نظر را دارند و برخی هم معتقدند که روحانی به خاطر ویژگی روحانی‌بودن خود و هم اینکه او رئیس‌جمهوری مستقر است، باید نقش پدری خود را حفظ می‌کرد».
مدیریت ٢٠٠‌میلیاردی قالیباف
میرلوحی ادامه داد: با‌این‌حال اگر من جای آقای روحانی بودم، به قالیباف می‌گفتم که شما در شهرداری تهران تا چه میزان بدهکار هستید و شهر تهران را تا چه اندازه پرهزینه اداره کردید. شما در ١٢ سال مدیریت خود بر شهر، ٢٠٠ میلیارد دلار پول در تهران هزینه کردید. این در حالی است که بودجه شهرداری تهران تقریبا با بودجه عمرانی کشور برابر است؛ یعنی شما می‌توانید مدیریت کشور را با مدیريت شهر مقایسه کنید. آن‌وقت ببینید که همین دولت با همین بودجه در زمینه راه‌آهن و حمل‌ونقل ریلی به چه صورت کار کرده است.
قالیباف مصداق بند «یک» و «سه» قانون انتخابات
او ادامه داد: «آقاي روحانی مي‌توانست مصادیقی را که از تخلفات شهرداری می‌داند، عنوان كند؛ با‌این‌حال بهتر است که رئیس‌جمهوری با مردم سخن بگوید و مثل رقبای خود وارد بداخلاقی نشود. اینکه در مناظره به جای ارائه برنامه مسئله‌ای را عنوان می‌کند که قوه قضائيه به‌تازگی آن را مطرح کرده؛ یعنی می‌خواهند دولت را وارد مسائل حاشیه‌ای کنند؛ اما خود سایت‌ کارانه راه می‌اندازند. همین اقدام بدون مجوز از مصادیق بارز بند یک و سه ماده ٣٣ قانون انتخابات است که به خرید نسیه‌ای رأی اشاره دارد و باید پیگیری شود».
بي‌اقبالي جريان اصولگرا به قاليباف
احمد شیرزاد از دیگر فعالان اصلاح‌طلب هم در تحلیل مناظره دوم به «شرق» گفت: آقای رئیسی سعی داشت تهاجمی‌تر ظاهر بشود؛ اما نمی‌خواهد که به‌عنوان شاگرد بی‌نظم کلاس شناخته شود و بزرگان نظام را از یک سو و از سوی دیگر بدنه سنتی اصولگرا را از خود ناراضی کند.
او ادامه داد: در مقابل قالیباف بی‌محاباتر ظاهر شد؛ اما این نشان از هماهنگی قالیباف و رئیسی نداشت. این رفتار قالیباف حتی می‌تواند منجر به ازدست‌رفتن آرای او در بدنه سنتی اصولگرا شود. اگرچه ممکن است بخشی از مردم کوچه و بازار برای این ادبیات قالیباف هورا بکشند؛ اما در مجموع در جریان اصولگرا اقبالی به آن نمی‌شود.
شیرزاد گفت: این رفتار قالیباف نشان از عطش او به قدرت است. کسی که درباره پرونده‌ای که هنوز سه روز هم از آن نگذشته، با عجله مطلبی تهیه کرده و آن را در مناظره طرح می‌کند، دارد نشان می‌دهد در حال افتادن در دیگ از هول حلیم است.
او تأکید کرد: از این جهت اصولگرایان هم نمی‌توانند به قالیباف اعتماد کنند؛ چراکه نگرانند اگر منافع قالیباف ایجاب کند، با آنها هم همین رفتار را تکرار خواهد کرد.
برای جذب بدنه احمدی‌نژاد دیر است
شیرزاد در پاسخ به اینکه آیا قالیباف می‌تواند بدنه اجتماعی احمدی‌نژاد را از آن خود کند، گفت: این تحرکات برای جذب آرای یک طبقه ناکافی است؛ چرا که طرفداران احمدی‌نژاد در فاز دیگری قرار دارند و متشکل نیستند. همچنین گروهی از آنها در طبقات محروم هستند که فقط احمدی‌نژاد را می‌شناسند و این اندازه برنامه‌ها را تعقیب نمی‌کنند که ببینند قالیباف بهتر است یا نه. علاوه بر این، قالیباف زمان را هم برای این کار از دست داده است.
او ادامه داد: قالیباف ممکن است بتواند روی آرای منفی حساب کند؛ اما به آرای مثبت هم نیاز دارد. باید بتواند مردم را قانع کند که واقعا خدمتگزار است.
استراتژي روحاني خوب بود
شیرزاد درباره نحوه حضور جهانگیری و روحانی در مناظره و اینکه آیا بهتر بود آنها تهاجمي‌تر ظاهر بشوند یا نه هم گفت: «من موافق این نیستم که باید این دو نامزد هم جو تخریبی می‌گرفتند؛ چراکه اصولا مردم روی خوشی به شهرداری و ساختار آن ندارند. اگر زمانی رقیب از دایره انصاف خارج شود، می‌توان برگه‌هایی را رو کرد و گفت شما که مدعی مبارزه با فساد هستی، اول دستگاه خودت را درست کن!. با‌این‌حال، من معتقدم جنگندگی روحانی خوب بود و دفاع صرف انجام نداد. در مناظره قبلی بیشتر حالت دفاع از عملکرد دولت بود؛ اما در این مناظره سعی کردند تا تفاوت بین دو نگاه اصولگرایانه و اصلاح‌طلبانه را در کشورداری مطرح کنند. با‌این‌حال،  نباید انتظار داشت در مناظره‌ها فیل هوا بشود؛ به این خاطر که ساختار مناظره‌ها، عموما نمی‌تواند آرای سرگردان را جهت بدهد، بلکه تنها می‌تواند آرای افرادی را که دارای موضع هستند، قوی‌تر کند».
هنوز یک مناظره دیگر باقی مانده است. جهت‌گیری‌های انتخاباتی نامزدها در مناظره‌ها تقریبا روشن است. اگر در مناظره دوم روحانی و جهانگیری وارد مباحث تخلفات شهرداری نشدند، احتمالا باب گفت‌وگو در‌این‌زمینه را در مناظره آخر باز خواهند کرد. باید دید آن‌وقت قالیباف در برابر تخلفات اثبات‌شده شهرداری چه واکنشی از خود نشان خواهد داد.