آرزو فرشید، خبرنگار شرق از نروژ: اتحادیه اروپا تداوم برجام به‌عنوان یکی از مهم‌ترین توافق‌ها و دستاوردهای دیپلماسی در یک دهه گذشته را تضمین می‌کند. همین دیروز فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی این اتحادیه در جمعی که برای بهبود میانجیگری در مناقشات و صلح‌سازی تشکیل شده بود؛ بر این امر تأکید کرد. گفته‌های او لبخند ناشی از رضایت را بر چهره محمدجواد ظریف نشاند. به جرئت می‌توان گفت که مهم‌ترین حرف‌های دیروز را موگرینی زد. او یک بار دیگر بر پایبندی اروپا به تداوم برجام تأکید کرد. تفاوت این بود که این‌بار گفت فارغ از نظر سایر شرکایشان این رویکرد را اتخاذ کرده‌اند. به گفته او اروپا، حتی بدون آمریکا هم تداوم اجرای برجام را ضمانت می‌کند. موگرینی که تاکنون نیز بارها درباره اهمیت برجام برای اروپا و به‌طور کلی دنیا صحبت کرده است، یک بار دیگر این توافق را متعلق به همه دنیا دانست و با صراحت گفت: «در هر شرایطی تداوم اجرای برجام را تضمین می‌کنیم». او درعین‌حال توافق هسته‌ای میان ایران و ١+٥ را توافقی عاقلانه توصیف و پیش‌بینی کرد دونالد ترامپ نیز نهایتا تصمیم درستی برای حفظ آن بگیرد. او همچنین گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را که از پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش حکایت می‌کند، نشانه اشتباه‌بودن تفکر آنانی دانست که در انتظار شکست برجام بودند. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در شرایطی این‌گونه به ایران اطمینان خاطر داد که در ماه‌های اخیر به‌واسطه پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نگرانی‌هایی بابت تداوم برجام ایجاد شده است. نگرانی‌هایی که هرچه مقامات ایرانی و اروپایی در جهت رفع آن می‌کوشند، دولت ترامپ به آن دامن می‌زند. نمونه آن تحریم‌های جدیدی است که سنا به دنبال تصویب آن است و در روزهای آتی درباره آن رأی‌گیری خواهد کرد.
صلح را برای همه می‌خواهیم حتی عربستان
مجمع سالانه اسلو ٢٠١٧ صبح دیروز با حضور محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان، جان کری وزیر خارجه پیشین آمریکا، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بورگه برنده وزیر خارجه اتریش و رتنو مارسودی وزیر خارجه اندونزی آغاز به کار کرد و در راستای توسعه صلح در دنیا ذره‌بین را روی درگیری‌ها و بحران‌های منطقه خلیج فارس گذاشت. این از سمت و سوی سؤالات خبرنگاران نروژی در نشست خبری پیش از آغاز این اجلاس کاملا مشهود بود. بیش از همه ظریف مورد سؤال قرار گرفت و از سوریه، قطر، عربستان و… گفت. ترجیع‌بند همه حرف‌ها ضرورت صلح و ثبات در منطقه بود و رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان تأکید داشت که ایران خواهان برقراری امنیت و ثبات در همه منطقه است. ظریف مشخصا گفت که ما امنیت، صلح و ثبات را برای خودمان و همسایگانمان می‌خواهیم حتی عربستان.
او از حرف‌زدن‌های بسیار پیرامون ضرورت برقراری امنیت و عملکردهای نادرست در این مسیر گلایه داشت و گفت: «اگر بعد از جنگ عراق به عهدنامه درست عمل می‌شد و برای مثال بند ٨ نادیده گرفته نمی‌شد، جنگ کویت پیش نمی‌آمد. اگر مانع جنگ می‌شدیم نیز داعش و امثال آن پیدا نمی‌شدند».
ظریف که کاهش تنش‌های جدید بین قطر و عربستان را از طریق گفت‌وگو ضرورت اوضاع و احوال کنونی این منطقه می‌دانست، افزود: «می‌توان از الگوی معاهده هلسینکی استفاده و مسائل را حل کرد. این مدل برای حل مشکلات دیگر دنیا حتی مشکلات ایران و آمریکا نیز به کار می‌آید».
ظریف با اشاره به بحران بسیاری که در آسیا وجود دارد، تأکید کرد که راه‌حل نظامی برای خروج از این شرایط کارایی ندارد. او توضیح داد: «در موضوع سوریه همه پذیرفته‌اند که راه‌حل‌های نظامی و راه‌حل‌های یک‌طرفه شرایط را بدتر می‌کند اما حل این مسئله نیازمند شجاعت و همکاری بیشتر است».
او حضورش در نروژ و اجلاس اسلو را فرصتی برای کشف و هدایت راه‌حل‌های غیرنظامی که تنها راه برون‌رفت از این شرایط است، دانست.
نوبت که به خبرنگاران رسید، فقط خودی‌ها از رانت میزبانی استفاده کرده و سؤال پرسیدند. سؤالاتی که حول محور تنش‌های موجود در خاورمیانه بود. سؤال این بود که چرا بعد از حمله تروریستی در تهران گمانه دخالت عربستان طرح شد و ظریف دلیل آورد که ایران دراین‌باره کاملا حق داشته است. او به اظهارات مقامات عربستانی اشاره کرد و گفت وزیر دفاع آنها دو ماه قبل مستقیما ما را تهدید کرده بود که جنگ را به داخل ایران می‌کشانند.
عادل الجبیر نیز گفته بود که ایران باید تنبیه شود. وزیر خارجه کشورمان همچنین گفت: ما اطلاعات موثقی مبنی بر این داریم که در جنوب ایران به تقویت گروه‌های افراطی در خاک همسایه ما باوجود بی‌میلی‌اش می‌پردازند، در غرب ایران نیز تحرکاتی برای حمله به ایران با استفاده از میزبانی کشور همسایه ما دارند. او به امنیت موجود در ایران اشاره کرد و گفت: گذشته از حملات تروریستی اخیر، ایران امن‌ترین کشور منطقه است. او همچنین از دموکراسی در ایران گفت و یادآور شد: ٤١‌ میلیون نفر در انتخابات اخیر ایران پای صندوق رفته و حتی ناراحتی‌های خود را درون صندوق ریختند، نه اینکه جلیقه انفجاری بپوشند و حمله انتحاری انجام دهند.
گفتنی است ظریف دیروز علاوه بر دیدارها و حضور در مجمع اسلو، صفحه تویتر خود را نیز به ضرورت گفت‌وگوهای منطقه‌ای اختصاص داده بود. او در سه توییت پشت ‌سر هم نوشت: تله اول در دهه ۸۰ میلادی: وحشت‌پراکنی درباره ایران، غرب را فریب داد تا ترویج وهابیت در جهان را بپذیرد که نتیجه آن القاعده، داعش، النصره و… شده است.
تله جدید: همدستی آمریکا در به‌حاشیه‌راندن گروه‌های مسلمان باسابقه، یک بار دیگر، میدان را برای نیروگیری افراط‌گرایان وهابی کاملا باز کرد. تحولات اخیر پیشنهاد قدیمی و همیشگی ما را برای ایجاد «مجمع گفت‌وگوهای جامع منطقه‌ای در خلیج‌فارس» ضروری کرده است.
همه به مسئولیت‌های برجامی عمل کنند
عنوان مجمع سالانه اسلو ٢٠١٧، صلح‌سازی در عصر ژئوپلیتیک بود. صلحی که در دنیای کنونی با همکاری بازیگران منطقه‌ای و غیرمنطقه‌ای ساخته می‌شود. ازهمین‌رو، موگرینی نیز از نقش اتحادیه اروپا در تأمین امنیت منطقه سخن گفت. او به اشتراک و اختلاف‌نظرهای اروپا و آمریکا اشاره کرد و گفت: در تلاش هستیم که اروپا را به یک همکار قابل اعتماد بین‌المللی تبدیل کنیم. علاوه‌براین به دنبال شراکت هستیم؛ یعنی شرایط به نحوی فراهم شود که همه برنده باشند. برای حل مشکلات منطقه‌ای، رهبری جنگ و کمک‌های انسان‌دوستانه را به عهده گرفته‌ایم و می‌خواهیم که این رهبری را داشته باشیم. او به همکاری‌های اروپا با ایران برای اجرای توافق هسته‌ای نیز اشاره کرد. توافقی که جان کری، دیگر عضو حاضر در اجلاس دیروز در امضا و اجرائی‌شدن آن نقش داشت. او نیز به شرایطی که پیش از آغاز مذاکرات هسته‌ای با آن مواجه بودند، اشاره کرد و گفت: موفق شدیم با ایران توافق کنیم و به راه‌حلی که مورد توافق دو طرف بود، برسیم.
کری ادامه داد: این اصرار اوباما بود که حتما به جای جنگ از راه مذاکره این مسئله را حل کنیم. رهبران کشورهای منطقه به من و باراک اوباما رئیس‌جمهوری وقت می‌گفتند که باید ایران را بمباران کنید. تا پیش از رسیدن به توافق هسته‌ای به سمت یک تنش بسیار جدی با ایران حرکت می‌کردیم. ما در برابر همه تحرکات یک مسیر متفاوت را اتخاذ کردیم.
ایران پذیرفت که با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای همکاری کند. دنیا به خاطر این توافق امن‌تر شده است. او با اشاره به اینکه گزارش‌های آژانس انرژی اتمی نشان می‌دهد ایران به تعهدات برجام پایبند است، گفت: «ما اطمینان داریم که ایران به تعهداتش پایبند است و دیگران نیز باید به مسئولیت‌های برجامی خود عمل کنند».
جان‌کری، فدریکا موگرینی و محمد جواد ظریف، سه عضو معمار توافق هسته‌ای ایران و کشورهای ١+٥، روز گذشته و بعد از پایان مذاکرات یک‌بار دیگر در قابی مشترک قرار گرفتند و از دستیابی به صلح از روش‌های دیپلماتیک تمجید کردند.
پنل اول مجمع اسلو
نشست خبری پنج وزیر خارجه پرده نخست از مجمع سالانه اسلو بود و آنها سالن را ترک کردند تا در محل دیگری بدون حضور خبرنگاران گفت‌وگو کنند. ظریف در پنل اول مجمع که قوانین چتم هاس (اندیشکده مطالعاتی سلطنتی بریتانیا) مانع از انتشار آن نمی‌شود، گفت: «هیچ‌گونه راهی برای حل مشکلات از طریق اعمال فشار و تحریم دیگر کشورها وجود ندارد و تنها راه گفت‌وگو و حل اختلافات به شیوه دوستانه و مسالمت‌آمیز است و راهکار حاصل جمع صفر، جوابگو نیست».
او در بخش دیگری از سخنانش از همسایگانمان خواست که مشکلات خود را از طریق گفت‌وگو و درعین‌حال دوستانه حل کنند؛ زیرا فشار، تحریک‌کردن دیگران و تهدید هیچ‌گاه منجر به نتیجه نشده و کاری را از پیش نخواهد برد. ظریف همچنین تأکید کرد که تمامی کشورها می‌بایست در مذاکره و همکاری‌های منطقه‌ای دخیل شوند.
جان کری، وزیر امور خارجه سابق آمریکا نیز در این بخش از مجمع گفت: «ما درحال‌حاضر در دنیای پیچیده‌ای قرار داریم و همه مسئولیت داریم برای ایجاد صلح در جهان تلاش کنیم». او افزود: وظیفه مهم ما این است که چگونه کشورها را مجاب به حفظ صلح در جهان کنیم و چنانچه همه کشورها در مسیر صحیح حرکت کنند، می‌توان به نتیجه رسید.
موگرینی نیز گفت: راه‌حل سیاسی نیازمند مصالحه است و راهکار مناقشه، منجر به نتیجه‌ای مشخص نخواهد شد و باید با هرگونه راه‌حل‌های مناقشه‌زا در اختلافات سیاسی مقابله کرد. او همچنین خواستار استفاده از ظرفیت مسلمانان در آسیا و آفریقا برای ایجاد توازن و پیشبرد صلح در مناطق بحرانی جهان شد. موگرینی در بخش دیگری از سخنانش به توافق میان ایران و غرب در حوزه هسته‌ای پرداخت و یک بار دیگر به پایبندی اروپا تأکید کرد.
خانم مرسودی، وزیر امور خارجه اندونزی نیز در این بخش گفت: ما در منطقه آسه‌آن با چالش‌ها و مشکلات مختلفی روبه‌رو هستیم. اندونزی نیز با تهدیدات تروریستی مواجه است. او افزود: اسلام با دموکراسی می‌تواند سازگاری داشته باشد و این موضوعی است که ما در اندونزی آن را ایجاد کرده‌ایم. به گفته او هیچ‌گاه نباید از ابزار زور و قدرت در اختلافات سیاسی استفاده کرد و در این بین باید به قوانین و اصول حقوقی بین‌الملل احترام گذاشت. با وجود اختلاف و تنش بین کشورها، صلح دست‌یافتنی است.
دیدارهای حاشیه‌ای
ظریف پس از شرکت در پنل اول با چند نفر از اندیشمندان و محققان اروپایی و آمریکایی دیدار و گفت‌وگو کرد. گفتنی است ظریف صبح دیروز و پیش از شروع مجمع اسلو با وزیر خارجه اسلواکی نیز ملاقات و پیرامون مسائل دوجانبه گفت‌وگو کرد. همین جلسه دوجانبه بود که موجب شد ظریف چند دقیقه دیرتر از دیگران به مجمع اسلو برسد. او در دیدار با وزیرخارجه اسلواکی به شرایط سیاسی اخیر پس از قطع روابط عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی با کشور قطر اشاره کرد و گفت: راهکار نظامی و اعمال فشار برای حل منازعات منطقه‌ای تصمیمی اشتباه و بهترین راه برای حل اختلافات بین کشورها، گفت‌وگوهای سیاسی است. ظریف تفکر سلفی‌گری مورد اعتقاد وهابیت را ریشه افراط‌گرایی در منطقه دانست. وزیر امور خارجه اسلواکی نیز از آمادگی کشورش برای ادامه همکاری‌های دو جانبه با ایران سخن گفت.
دکتر محمدجواد ظریف در حاشیه «مجمع اسلو» با آقای داور اشتیر، وزیر امور خارجه کرواسی دیدار و گفت‌وگو کرد.
در این دیدار دو طرف درخصوص تحولات منطقه، روابط دو جانبه، توسعه همکاری‌های اقتصادی، بانکی و سرمایه‌گذاری گفت‌وگو و تبادل نظر کردند.
دکتر ظریف با اشاره به بحران به‌وجودآمده میان برخی کشورهای خلیج فارس اظهار كرد: طولانی‌شدن بحران به نفع کشورهای منطقه نیست.
وزیر امور خارجه کرواسی نیز گفت: بحران منطقه خلیج فارس ممکن است بر منطقه بالکان نیز تأثیرگذار باشد و باعث بی‌ثباتی در این منطقه شود، بنابراین برای ما اهمیت دارد که کشورها برای رفع این معضل با یکدیگر گفت‌وگو و رایزنی كنند.