عصر ایران – این روزها، گروهی با نادیده گرفتن واقعیت های تاریخی مربوط به دوره مذاکرات هسته ای و برجام، شروع کرده اند به تخطئه تلاش های دیپلماتیک منتهی به برجام و می کوشند خروج امریکا از برجام را به وسیله ای برای تسویه حساب های جناحی بدل کنند.

اما برجام در چه شرایطی شکل گرفت؟ با هم مرور می کنیم:

دهها قطعنامه و تحریم جهانی علیه ایران وجود داشت؛ مجموع این شرایط باعث شده بود راه تجارت ایران با جهان به بسته ترین شکل خود در تاریخ برسد و حتی از دوران جنگ ۸ ساله نیز محدود تر باشیم. نفت ایران را نمی خریدند و فروش نفت ایران به زیر یک میلیون بشکه در روز رسیده بود. آنچه هم می فروختیم ، نمی توانستیم پولش را بگیریم.
به دلیل تحریم های بانکی، قادر به نقل و انتقال پول نبودیم و نمی توانستیم حتی نیازهای دارویی کشور را تأمین کنیم.
کشورهای جهان حق بازرسی کشتی های ایران را داشتند تا مبادا تحریم ها را دور زده باشیم.
افکار عمومی جهان، به شدت علیه ایران بود و ایران را به عنوان کشوری مخفی کار در امور هسته ای، تهدیدی برای امنیت کل جهان می دانستند.
پرونده ایران در شورای امنیت به فصل هفت منشور رسیده بود؛ این فصل، ناظر به برخوردهای اقتصادی و سپس نظامی با کشورهایی است که پرونده شان در این فصل بررسی می شود.

در اینجا فقط تیتر تحریم ها و قطعنامه هایی که علیه ایران وجود داشت و مدام نیز بر آنها افزوده می شد را بازخوانی می کنیم:

۱ – قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران:

– قطعنامه تحریم ۱۶۹۶ مصوب سال ۲۰۰۶

– قطعنامه تحریم ۱۳۷۳ مصوب سال ۲۰۰۶

– قطعنامه تحریم ۱۴۷۴ مصوب سال ۲۰۰۷

– قطعنامه تحریم ۱۸۰۳ مصوب سال ۲۰۰۸

– قطعنامه تحریم ۱۸۳۵ مصوب سال ۲۰۰۸

– قطعنامه تحریم ۱۹۲۹ مصوب سال ۲۰۱۰

۲- تحریم های اروپا علیه ایران:

– تحریم نقل و انتقالات مالی از مبدأ ایران و یا به مقصد ایران مصوب اتحادیه اروپا

– تحریم فعالیت های بانکی و مالی ایران و تحریم ارائه خدمات پیام رسانی مالی بانکی ( سویفت) به ایران و تحریم بانک ملی ایران و شعبات آن در خارج از کشور و تحریم بانک تجارت، ملت، رفاه کارگران، صنعت و معدن و دیگر بانکهای دولتی ایران و بسیاری از موسسات مالی ایرانی توسط کشورها و موسسات اروپایی

– تحریم امکان دسترسی ایران به اوراق ضمانت و تضمینهای مالی و اقتصادی

– تحریم صنعت بیمه ایران و تحریم ارائه هرگونه بیمه به کشتی های ایرانی که بار اصلی واردات و صادرات ایران را بر عهده دارند

– تحریم ارائه کمکهای مالی، اقتصادی و وامهای ترجیحی از سوی کشورها و موسسات اروپایی به ایران

–  تحریم واردات نفت و گاز و محصولات پیتروشیمی از ایران

– تحریم صادرات تجهیزات کلیدی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به ایران و تحریم سرمایه گذاری در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران
– تحریم شرکت نفت جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی گاز ایران شامل انسداد حسابهای بانکی آنها و تمامی اموال شرکت نفت و شرکتهای وابسته آن

– تحریم کشتیرانی و کشتی سازی

– تحریم صنایع خودرو و حمل و نقل

– تحریم نقل و انتقال و خرید و فروش طلا، فلزات گرانبها، الماس، اسکناس و ضرب سکه

– تحریم همکاری های هسته ای صلح آمیز در اروپا با ایران

– تحریم انتقال فلزات حساس به ایران

– تحریم نقل و انتقال و فروش نرم افزار و برنامه های نرم افزار برای اهداف صلح آمیز به ایران

– تحریم صدها شرکت صنعتی ایران

– تحریم مسافرتی و انسداد حسابهای بیش از چهارصد نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی

۳ – قطعنامه های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران:

– قطعنامه سپتامبر ۲۰۰۳

– قطعنامه نوامبر ۲۰۰۳

– قطعنامه مارس ۲۰۰۴

– قطعنامه ژوئن ۲۰۰۴

– قطعنامه سپتامبر ۲۰۰۴

– قطعنامه نوامبر ۲۰۰۴

– قطعنامه اوت ۲۰۰۵

– قطعنامه سپتامبر۲۰۰۵

– قطعنامه فوریه ۲۰۰۶

– قطعنامه نوامبر ۲۰۰۹

– قطعنامه نوامبر ۲۰۱۱

– قطعنامه سپتامبر ۲۰۱۲

۴ – تحریم های آمریکا علیه ایران

– تحریم ها و محدودیت علیه درآمدهای ایران در خارج از کشور از جمله نقل و انتقال این منابع و درآمدها از سیستم های مالی و بانکی

– تحریم های مربوط به اوراق بانکی و اوراق دولتی ایران، تحریم های مربوط به ریال و اسکناس

– تحریم ارتباط ایران با سیستم پیام رسانی بین بانکی ( سویفت)

– تحریم های مربوط به بیمه افراد و شرکتها

– تحریم های مربوط به خرید و فروش نفت و تحریم های مربوط به صادرات نفت خام ایران به گونه ای که فروش نفت ایران حداقلی شود

– تحریم های مربوط به سرمایه گذاری، مشارکت و ارائه خدمات به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران

– تحریم صادرات و خرید و فروش محصولات پتروشیمی

– تحریم های مرتبط با شرکت نفت ایران و شرکتهای تابعه آن مانند نیکو و شرکت ملی گاز ایران، شرکت کشتیرانی نفت جمهوری اسلامی ایران، پتروپارس، شرکت نفت مسجد سلیمان و …

– تحریم های مرتبط با کشتیرانی و کشتی سازی و توقف اجرای تحریم های کار با اپراتورهای بنادر ایران مانند بندرعباس

– تحریم های مرتبط با بخش وسیعی از صنایع سنگین و سبک ایران شامل شرکت آلومینیم ایران، ماشین سازی اراک، شرکت سیمان مازندران، شرکت ساخت تجهیزات نیروگاهی و…

– تحریم ها علیه سازمان انرژی اتمی ایران و شرکتها و مهندسین تابعه این سازمان

– ممنوعیت و محدودیتها و تحریم های مسافرت و انسداد حساب چند صد شخصیت حقیقی و حقوقی از کسانی که در لیست تحریم های مختلف بوده اند

– تحریم صنایع خودروی ایران

– تحریم های مرتبط با فلزات حساس و نرم افزار به ایران برای اهداف صلح آمیز و لغو ارائه خدمات مرتبط این نقل و انتقال ها مانند بیمه و حمل و نقل آنها

 با شکل گیری برجام چه شد؟

– ایران با برجام توانست، ردیف های ۱ و ۲ و ۳ تحریم ها و قطعنامه ها (مربوط به شورای امنیت،آژانس اتمی و اتحادیه اروپا) را کاملاً لغو کند. آمریکا (ردیف ۴) نیز موافقت کرد مادام که فعالیت های هسته ای ایران شفاف باشد و آژانس اتمی آن را تایید کند، تحریم های خود را اجرا نکند
– خطر جنگ یا حمله محدود نظامی به تاسیسات هسته ای ایران، منتفی شد
– دیدگاه افکار عمومی جهان که تا آن موقع، ایران را تهدیدی هسته ای علیه امنیت عمومی می دانستند، اصلاح شد
– فعالیت های تجاری ایران، در مسیر تسهیل قرار گرفت و روز به روز بهبود یافت
– فروش نفت ایران، به دوران ماقبل تحریمها برگشت
– سرمایه گذاری خارجی در ایران، آرام آرام آغاز شد
– جریان ضد ایرانی عبری-عربی تضعیف شد و ایران از انزوا خارج شد
– … و منافع دیگری مانند افزایش سفر توریست های خارجی به ایران

بنابر این، برجام بهترین و خردمندانه ترین تصمیم ممکن در دورانی بود که نفس های اقتصاد ایران بسیار تنگ شده بود و تهدیدهای جهانی علیه ایران روز به روز تشدید می شد.

برجام بدون آمریکا

با خروج آمریکا از برجام، هر چند قطعاً مشکلاتی جدی برای کشور ایجاد می شود، اما بخش مهمی از منافع آن، همچنان باقی است:
– منافعی مادی که ایران از ابتدای اجرای برجام تا کنون کسب کرده است، مانند دهها میلیارد دلاری که وارد کشور شده، کالاها و تجهیزاتی که بعد از رفع تحریم ها وارد ایران شدند (از تجهیزات پالایشگاهی گرفته تا دارو و هواپیما و …)، افزایش درآمدهای توریستی و … .
– سرمایه گذاری هایی که خارجی ها در ایران انجام دادند
– خروج ایران از انزوای جهانی و رفع اتهام تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی
– از بین رفتن همه قطعنامه ها و تحریم های شورای امنیت، سازمان انرژی اتمی و اتحادیه اروپا و به تبع آن، کاهش محدویت ها علیه ایران
– تبدیل بلوک متحد آمریکا و اروپا علیه ایران به اختلاف بین این دو
– بهبود وضعیت تجاری ایران با جهان نسبت به دوره قبل از برجام ( و سخت تر از دوران حضور آمریکا در برجام)

نتیجه آن که:
برجام، تنها راه ایران بود و ایران به درستی این راه را رفت. خروج آمریکا از برجام، نافی اقدام تاریخی و نجات بخش ایران در پذیرش برجام نیست. برجام بدون آمریکا، می تواند ادامه حیات دهد، وضعیت ایران در چنین برجامی، به خوبی دوره “برجام با آمریکا” و به بدی دوره “قبل از برجام” نخواهد بود. لذا تخطئه برجام و تلاش هایی که برای تحقق آن و نجات میهن صورت گرفت، منصفانه نیست.