شايد شما هم ديده باشيد؛ منظورم فيلم‌هايي از تظاهرات مردم عراق است كه در آن عده‌اي عليه ايران و مسوولان ايراني اعلام موضع كرده و بر مخالفت اين عده از تظاهرات‌كنندگان عراقي با حضور ايران در عراق حكايت دارد. انكار اين واقعيت اصلا به ما كمك نمي‌كند و بعيد است كساني درصدد انكار آن باشند اما تبيين درست و دقيق آن نيازمند ديدن همه جوانب و توجه به مسائل متعددي است.

اول- عراق يك كشور يكدست و يكپارچه نيست. شيعيان و سني‌ها و كردها و تركمن‌ها را بايد اولين كثرت دروني جامعه عراقي دانست اما كثرت اين كشور بسيار بيشتر از اين تقسيمات است. داعش و فهم خلافتي از اهل سنت در مقابل برداشت‌هاي فقهي و عرفاني متفاوت يك نمونه ديگر است. كردهاي مذهبي در مقابل كردهاي ناسيوناليست، نمونه سوم است. شيعيان همسو با ايران در مقابل شيعيان منتقد يا مخالف جمهوري اسلامي نمونه ديگر است. مريدان مرجعيت شيعه در عراق بدون دلبستگي به ايران را بايد قسمي ديگر دانست. سازمان‌ها و احزاب سياسي متفاوت در سراسر عراق از جمله در ميان شيعيان را بايد يك نمونه ديگر از كثرت اين جامعه تلقي كرد. بقاياي حزب بعث و هواداران ناسيوناليسم عربي در مقابل جريان‌هاي ديني و مخالفان حكومت سابق اين كشور را هم بايد در نظر گرفت. در اين كثرت چشمگير سياسي، قومي، نژادي، حزبي، ديني و… حتما ما شاهد بازيگران متفاوتي خواهيم بود؛ به‌خصوص اگر دولت‌ امريكا و كشورهاي ديگر منطقه را هم به اين بازيگران اضافه كنيم.

دوم- تظاهرات عراقي‌ها عليه ناكارآمدي حكومت و فساد مسوولان و وضعيت نابسامان اقتصادي است. اين تظاهرات تنها در بغداد يا مناطق سني‌نشين اين كشور برپا نشده است بلكه در شهرهاي مختلف شيعه‌نشين هم شاهد تظاهرات معترضان هستيم. موجي است كه غالب شهرها را در برگرفته است و اتفاقا شيعيان در آن نقش پيشتازي دارند. فيلم‌ها نشان مي‌دهد كه همه اقشار مردم را مي‌توان در آن ديد از جمله طيفي از روحانيون و علما را كه احتمالا با سياست‌هاي دولت خودشان و نيز با جمهوري اسلامي مخالفند.

سوم- احتمال برنامه‌ريزي اين اقدامات از خارج و تحريك طيفي از عراقي‌ها از سوي كشورهايي مانند امريكا و اسراييل و عربستان را نمي‌توان نفي كرد اما كدام طراح خارجي تاكنون بدون وجود زمينه داخلي شانس موفقيت داشته است؟ بر اين اساس معتقدم حتما بايد بسترهاي داخلي را مهم‌تر تلقي كرد و بر آن متمركز شد.

چهارم- مردم عراق با امريكا و اسراييل و عربستان هم مخالفت مي‌كنند اما تمركز عده‌اي از آنان بر ايران نشان مي‌دهد در اين وضعيت، ايران در اوضاع داخلي عراق موثرتر است و به همين دليل مخالفان جمهوري اسلامي بر تحريك مردم عراق عليه ايران متمركز شده‌اند و خود عراقي‌ها هم به غلط، يكي از راهكارهاي بهبود نسبي اوضاع كشورشان را مخالفت با نفوذ ايران تصور مي‌كنند .

پنجم- هويت ملي و ناسيوناليستي هنوز هم حرف اول را در عراق مي‌زند و وابستگي به ديگران براي آنان مذموم است و به همين دليل با دولت يا حشدالشعبي مخالفت مي‌كنند. از نظر اقشاري از مردم عراق، دولت عراق و حشدالشعبي تحت نفوذ ايران قرار دارند و نبايد چنين باشد. برخي از نيروهاي سياسي در ايران، به اين وجه از فرهنگ سياسي عراقي‌ها كم بها دادند و تحت تاثير هواداران جمهوري اسلامي در عراق يا به خاطر نقشي كه ايران در جنگ با داعش داشت، تصور خودي بودن كردند و ميزان مداخلات خود را در اوضاع عراق به درستي تنظيم نكردند. اين تظاهرات مي‌تواند واكنش به همين مسائل باشد.

ششم- در عراق مخالفت با ايران در مقاطع مختلف تحت تاثير عواملي، كاهش يا افزايش مي‌يافت. به هر حال بعثي‌ها، داعشي‌ها، شيعيان موسوم به شيرازي‌ها، بخشي از اكراد و ديگر مخالفان جمهوري اسلامي مي‌توانند گاهي از اين فضاي ضدايراني بهره بگيرند و آتش آن را تيزتر كنند.

هفتم- در چند سال گذشته گزارش‌هاي فراواني از داخل عراق شنيده مي‌شد كه حكايت از برخورد غلط جريان‌هاي شبه‌نظامي با مردم عراق داشت. احتمالا اين گزارش‌ها جملگي درست نباشند اما وجود چنين فضايي به تنهايي براي متهم كردن نيروهايي مانند حشدالشعبي كفايت مي‌كند. اين امر اگر با مداخلات سياسي يا فساد اقتصادي يا رفتارهاي غيرقانوني با مردم همراه شود، قطعا تاثير منفي مضاعف دارد.

هشتم- مرجعيت ديني در عراق براي حفظ جايگاه ديني خود و به اين دليل كه خود را لزوما حامي دولت‌ها نمي‌داند، در كنار مردم قرار گرفته و از همگان خواست كه ضمن پرهيز از خشونت، اجازه مداخله به دولت‌هاي خارجي در اوضاع عراق را ندهند. كم نيستند كساني كه اين سخن را به معناي مخالفت آيت‌الله سيستاني با مداخلات دولت ايران تفسير كرده يا جلوه داده‌اند. چنين تفسيري از سخنان مرجعيت شيعيان عراق را حتي در تظاهرات كربلا هم شاهد بوديم.

نهم- اوضاع عراق و درخواست‌هاي منطقي عراقي‌ها اينك به ابزار دست كساني تبديل شده است تا از آن عليه جمهوري اسلامي بهره ببرند. تغيير نام يك خيابان، اهانت به تصاوير بزرگان ايران، اهانت به سرداري كه سهمي بزرگ در نجات اين كشور از سلطه داعش داشت و مواردي از اين دست نشان مي‌دهد كه متاسفانه دشمنان جمهوري اسلامي در ايجاد فضاي ضدايراني تا حدودي موفق شده‌اند. متاسفانه در بخشي از اين ماجرا ما هم مقصريم.

دهم- سخنان نسنجيده و ناپخته برخي از ايرانيان اينك بهانه به دست مخالفان جمهوري اسلامي در عراق داده و بر فضاي ضدايراني اين كشور دامن زده است. اين روزها شاهديم كه متن سخنان امام جمعه مشهد چگونه براي اثبات وابستگي حشدالشعبي به ايران مورد استفاده قرار گرفته است.