دومین جشنوارۀ ملّی «زیلوی برتر» با هدف آشنایی هرچه بیشتر جامعه با زیلوهای فاخر، اصیل و مرغوب، تشویق تأمین کنندگان، طراحان، تولیدکنندگان و عرضه کنندگان برای ارائۀ توانمندیها و دستاوردها و همچنین، بسترسازی برای ایده پردازی و نوآوری در هنر- صنعت زیلوبافی با شعار «زیلو، رویش دوباره» برگزار می‌شود. این جشنوارۀ ملّی که در قالب برنامه‌های «خوشۀ زیلو»، با حمایت شرکت شهرک‌های صنعتی استان یزد و همکاری نهادهای علمی، صنعتی، خدماتی و صنفی در اسفندماه ۱۴۰۰برگزار می گردد، از بخشهای متنوعی با رویکرد نکوداشت و قدردانی از تلاشگران هنر صنعت زیلوبافی تشکیل شده است. در این رابطه با دکتر محمدرضا دهقانی فیروزآبادی دبیر دومین جشنواره ملی «زیلوی برتر» و عامل توسعه خوشه زیلو به گفتگو نشسته ایم که ماحصل آن در ادامه می‌آید:
چشم انداز و مأموریت  خوشۀ زیلو را برای خوانندگان بیان کنید؟
خوشه زیلو، یک حرکت بزرگ برای رشد و توسعه زیلو در شهرستان میبد است که لازمه آن همکاری و همراهی تمام دستگاه‌ها، نهادها، هنرمندان و صنعتگران عرصه زیلو است.
زیلو، یک فرصت کم‌نظیر است که در اختیار شهرستان میبد قرار گرفته و از آنجایی که این دست‌بافته منحصر به این شهر تاریخی است در واقع نامش به اسم این شهر گره خورده است در این میان، جهانی شدن میبد باعث مضاعف شدن این فرصت و بستری برای رشد و توسعه این هنر شده است.
نتایج فعالیت‌های صورت گرفته در برخی از کشورها از جمله ایتالیا نشان می دهد که استفاده از مدل خوشه و همکاری فعالان همان حوزه، شانس توسعه و موفقیت آن را افزایش داده است. ۱۲۰خوشه از این تعداد در حال فعالیت و ۸۵ خوشه نیز با موفقیت به کار خود پایان داده‌اند.
جهاددانشگاهی یزد و شرکت شهرک‌های صنعتی استان در این مسیر به عنوان تسهیل‌گر ورود کرده و سعی دارند با همکاری آموزش و پرورش، شهرداری، میراث فرهنگی و دانشگاه‌های میبد و علمی و کاربردی اقدامات موثری در این رابطه انجام دهند.
در همین راستا و با توجه به فعالیت های شمار زیادی از کارگاه‌های زیلوبافی، شهرستان میبد به عنوان مرکز خوشۀ زیلو انتخاب و پروژۀ توسعۀ خوشۀ زيلو با مأموریت توسعه و رشد هنر-    صنعت زيلوبافي در آذر ۱۳۹۷آغاز شد. براساس چشم انداز ترسیم شده در افق ۱۴۰۴، خوشۀ زیلو با افزایش بهره وری و بسترسازی مناسب، باید زیلوی میبد را به عنوان برندی شناخته شده در صنایع دستی منطقه معرفی و شرایط مناسبی برای توسعۀ آن به عنوان میراث ماندگار و فرهنگی منطقه، فراهم آورد.
خوشۀ زیلو چه راهبردهایی را دنبال می کند؟
با توجه به چشم انداز و مأموریت تعریف شده برای خوشۀ زیلو، راهبردهای سه گانه ای برای آن تدوین شده است:
۱- افزایش بهره وری تولید برپایۀ بهبود مکانیزم بافت؛
۲- توسعۀ کمّی و کیفی منابع انسانی برپایۀ ارتقای مهارتی؛
۳- توسعۀ بازار برپایۀ برندسازی و بهبود فرایندهای فروش.
اولین دوره این جشنواره با شرکت چند هنرمند برگزار شد؟
اولین دوره این جشنواره در تابستان سال گذشته با شرکت هنرمندانی از ۱۰شهر کشورمان برگزار شد.
این جشنواره چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
قدردانی و تجلیل از پیشکسوتان ارجمند و تلاش فعالان حوزه های مختلف هنر-صنعت زیلوبافی؛ معرفی هدفمند هنر- صنعت زیلوبافی به عموم مردم و علاقه مندان فعالیت در این عرصه؛ ترغیب بیش از پیش تأمین کنندگان، تولیدکنندگان و عرضه کنندگان صنایع دستی برای توسعۀ فعالیت ها در هنر-صنعت زیلوبافی؛ ایجاد بسترهای مناسب برای ظهور و بروز استعدادها و ارائۀ نوآوری در زنجیرۀ ارزش زیلوبافی و افزایش سطوح کیفی و کمّی در فرآیندهای مختلف هنر- صنعت زیلوبافی از جمله اهدافی است که دست اندرکاران جشنواره به دنبال آن هستند.
دومین جشنواره «زیلوی برتر» از چه بخش هایی تشکیل شده است، لطفا برای خوانندگان آن را تبیین نمایید؟
با توجه به اهمیت و گستردگی فعالیت های جاری در زنجیرۀ ارزش هنر- صنعت زیلوبافی، دومین جشنوارۀ ملّی «زیلوی برتر» در دو قسمت رقابتی شامل بخش های «زیلوی برتر»، «طرح و نقش برتر» و «عکس برتر» و قسمت غیر   رقابتی شامل بخش های «نوآوران»، «پیشکسوتان» و «ماندگاران» برگزار خواهد شد.
بخش های رقابتی جشنواره ملّی زیلوی  برتر شامل بخش  اصلی با عنوان «زیلوی برتر» است و در کنار این بخش  اصلی، دو بخش جانبی «طرح و نقش برتر» و «عکس برتر» برای علاقه مندان طراحی شده است.
بخش اصلی جشنواره «زیلوی برتر» است، پیرامون این موضوع توضیحاتی را ارائه نمایید؟
شناساندن زیلوی برتر و معرفی زیلوی فاخر و باکیفیت به علاقه مندان هنر زیلوبافی، اعم از خریداران، هنرمندان، عرضه کنندگان و کارشناسان، مهم ترین هدف جشنواره است که در قالب بخش «زیلوی  برتر» دنبال می شود. در این بخش، هر فرد دارنده و مالک زیلوی فاخر، فارغ از اینکه بافنده و طراح آن باشد یا نباشد، می تواند اثر را به  جشنواره ارائه کند. بنابراین از همۀ افرادی که مالک زیلوهایی فاخر و ارزنده  هستند، دعوت می شود با ارسال آثار و حضور ارزشمند خود در جشنواره،  به ارتقای هنر- صنعت زیلوبافی کمک کنند.
زیلوی برتر باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟
معیارهای عمومی داوری برای انتخاب زیلوی برتر تناسب ویژگی های زیلو با کاربری تعریف شده، انتخاب مواد اولیۀ مرغوب، طبیعی و با کیفیت (در تار و پود)، استفاده از نخ دارای رنگرزی با کیفیت و مرغوب، برخورداری از طرح و نقش مناسب (رعایت قواعد طراحی و برخورداری از نوآوری)، تکنیک و کیفیت بافت و روایت گری، مستندسازی و ارسال تاریخچه ای از روند ایده پردازی، طراحی، انتخاب مواد اولیه، تکنیک و مراحل بافت (به صورت مکتوب، عکس یا فیلم) است.
در دومین جشنوارۀ زیلوی برتر، زیلویی انتخاب خواهد شد که در همۀ زمینه ها شامل طراحی، مواد اولیه، بافت و شاخص باشد و امتیاز لازم را کسب کند و بر همین اساس، زیلوهایی که صرفاً در یکی از زمینه ها شاخص باشند، حائز رتبۀ زیلوی برتر نخواهند بود.
رویکرد بخش «زیلوی برتر» در دومین جشنواره متمرکز بر طراحی و تولید زیلو، متناسب با کاربرد آن و ترغیب طراحان و بافندگان بر استفاده از روایت گری در تولید زیلو است.
علاقه مندانی که بخواهند در بخش زیلوی برتر شرکت کنند چه مراحلی را باید طی کنند؟
علاقه مندان به شرکت در این بخش، تصاویری از زیلوی خود را که دارای کیفیت و وضوح کافی است،  تهیه و به همراه فرم تکمیل  شده شمارۀ۱ (که در وب سایت جشنواره بارگذاری شده است)، حداکثر تا ۳۰ دی ماه ۱۴۰۰از طریق وب سایت، ایمیل یا شبکه های اجتماعی به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند.
در مرحلۀ اول داوری، تصاویر دریافتی از آثار ارزیابی و آثار منتخب در هفتۀ اول بهمن ماه معرفی می شوند. صاحبان آثار منتخب حداکثر ۵ روز پس از اعلام اسامی، باید اصل آثار خود را به دبیرخانۀ جشنواره ارسال کنند. آثار دریافت شده در مرحلۀ نهایی داوری، در معرض ارزیابی هیئت داوران قرار می گیرد و در صورت کسب امتیازهای لازم، به مرحلۀ نمایشگاهی راه می یابند.
شرایط شرکت در بخش  زیلوی  برتر چیست؟
هر فرد دارنده و مالک زیلو، فارغ از اینکه بافنده و طراح باشد یا نباشد، می تواند زیلوی خود را به جشنواره ارائه کند. از جمله شرایط این بخش این است که: زیلو باید نوبافت باشد.
محدودیتی برای ارسال آثار وجود دارد؟
خیر. محدودیتی برای تعداد آثار ارسالی وجود ندارد و هر فرد می تواند آثار متعددی را به دبیرخانه ارسال کند. محدودیتی از نظر ابعاد و طرح آثار ارسالی وجود ندارد.
معیارهای عمومی داوری برای انتخاب زیلوی برتر چیست؟
آثار دریافت شده از نظر معیارهایی چون: تناسب ویژگی های زیلو با کاربری تعریف شده، انتخاب مواد اولیۀ مرغوب،  طبیعی و با کیفیت (در تار و پود)، استفاده از نخ دارای رنگرزی با کیفیت و مرغوب، برخورداری از طرح و نقش مناسب (رعایت قواعد طراحی و برخورداری از نوآوری)، تکنیک و کیفیت بافت، روایت گری، مستندسازی و ارسال تاریخچه ای از روند ایده پردازی، طراحی، انتخاب مواد اولیه، تکنیک و مراحل بافت (به صورت مکتوب،  عکس یا فیلم) ارزیابی و در معرض قضاوت  هیئت داوران قرار می گیرد. با توجه به رویکرد جشنوارۀ دوم، برخورداری از روایت و تعریف کاربری مناسب از امتیاز ویژه ای برخوردار است.
داوران برای ارزیابی طرح و نقش زیلوی برتر چه شاخصه هایی را مد نظر دارند؟
رعایت قرینگی مناسب در طرح، تناسب نقش مایه با طرح کلّی، تناسب حاشیه و متن، رعایت اصول زیبایی شناسی، رعایت ترکیب بندی و هماهنگی رنگ ها با نقوش، نوآوری در طرح، الهام گیری از ریشه های تاریخی و فرهنگی وتناسب با نیازها و سلایق بازار از جمله شاخصه هایی است که از سوی داوران مورد ارزیابی قرار می گیرد.
چه شاخص هایی شرکت کنندگان در بافت زیلوی برتر باید رعایت کنند؟
مشخص نبودن جای سوزن پهنابند، نداشتن بیرون زدگی و تورفتگی کار، یکنواختی عرض زیلو، یکنواختی طول زیلو، نداشتن کیسی، تناسب نقوش و یکنواختی نگاره ها در سراسر اثر، یکنواختی تراکم چلّه در زیلو (کم تونه،پرتونه نبودن)، سرپر مناسب، تعداد مج و پیچیدگی نقوش (باز و بسته کردن زیاد مج ها)، کناره پیچ مناسب و … از جمله مواردی است که بافندگان باید به آنها توجه داشته باشند.
چه جوایزی به آثار برتر اهدا می شود؟
حداقل ۳ اثر به عنوان زیلوی برتر و شایستۀ تقدیر معرفی می شوند که دارندۀ آنها، از امتیازهای زیر برخوردار می شوند:
۱-کسب نشان ویژۀ جشنواره با عنوان «بنوم نیلی»
۲-کسب لوح افتخار جشنواره
۳- دریافت جایزۀ نقدی به مبلغ ۷۰میلیون ریال.
یکی از مباحث بخش جانبی جشنواره معرفی نفرات برتر در طرح و نقش برتر است در این زمینه هم توضیحاتی ارائه کنید؟
هدف از این بخش، ترویج طراحی زیلو و استفاده از طرح و نقش برای بافت آن است که انتظار می رود با حضور طراحان زیلو، شاهد ارائۀ طرح های نوآورانه و برگرفته از فرهنگ غنی ایران و منطقه باشیم.
مراحل شرکت در بخش طرح و نقش برتر را برای علاقه مندان تشریح کنید؟
علاقه مندان شرکت در این بخش باید طرح کاملی از زیلو را روی کاغذ شطرنجی با استفاده از نرم افزارهای تخصصی طراحی، ارائه و تصویر طرح را به همراه فرم تکمیل شدۀ شمارۀ ۲، از طریق وب سایت، ایمیل یا شبکه های مجازی به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. هیئت داوران در بررسی اولیه، آثار واجد شرایط را انتخاب و در صورت لزوم، از منتخبان دعوت می شود اصل طرح یا تصویر با کیفیت تر آن را برای داوری نهایی، به دبیرخانه ارسال کنند.
آثار دریافت شده در مرحلۀ نهایی داوری، مورد ارزیابی هیئت داوران قرار گرفته و در صورت کسب امتیاز لازم، به مرحلۀ نمایشگاهی راه می یابند.
براساس رأی هیئت داوران در مرحلۀ نهایی، حداقل ۳ طرح به عنوان طرح شایسته تقدیر معرفی خواهد شد.
شرایط شرکت در این بخش چیست؟
برای ارسال آثار، محدودیتی وجود ندارد و هر فرد می تواند چندین طرح را به دبیرخانه ارسال کند. تصاویر طرح ها باید دارای کیفیت مناسب برای چاپ باشند.
طراحان باید چه شاخص هایی را مدنظر قرار دهند؟
رعایت قواعد طراحی، قابلیت اجرا در زیلو، برخورداری از اصول زیبایی شناسی، نوآوری، اصالت، ترکیب مناسب طرح ها و رنگ ها، برخورداری از روایت مناسب و تعریف کاربری مناسب را طراحان گرامی باید رعایت کنند.
یکی از بخش های جشنواره، قسمت «عکس برتر» است، این بخش با چه هدفی دنبال می شود؟
این بخش با هدف تشویق هنرمندان حرفه ای عکاس و عموم علاقه مندان به عکاسی از فرآیندهای مختلف هنر – صنعت زیلوبافی و ثبت تصاویر جذاب، ماندگار و زیبا در نظر گرفته شده است. هنرمندان می توانند از مراحل مختلف زنجیرۀ تولید و تأمین زیلو، اعم از کشت و برداشت پنبه، رنگرزی، نخ ریسی، بافندگان، تجهیزات و مراحل مختلف زیلوبافی، بسته بندی و عرضه، همچنین کاربردهای مختلف زیلو، عکاسی و تصاویر خود را برای دبیرخانۀ جشنواره، ارسال کنند.
توضیحاتی پیرامون بخش  های غیر رقابتی جشنواره ارائه نمایید؟
دومین جشنوارۀ زیلوی برتر نه تنها محلی برای رقابت دوستانه و سازندۀ فعالان هنر زیلوبافی محسوب می شود، بلکه تلاش شده است با افزودن بخش های غیررقابتی، شاهد حضور و مشارکت و همراهی عموم دلبستگان زیلو و دلسوزان زیلوبافی باشیم و بدین ترتیب، بستری برای تقدیر از زحمات همۀ تلاشگران این حوزه، به خصوص پیشکسوتان گرامی و خالقان آثار فاخر و اساتید فقید زیلوبافی فراهم شود. برهمین اساس و با طراحی بخش های «پیشکسوتان»، «ماندگاران» و «نوآوان»، انتظار می رود با همراهی دلسوزانه همۀ علاقه مندانی که برای رشد و توسعۀ این هنر- صنعت تلاش می کنند، شاهد رویش دوبارۀ هنر زیلوبافی بر پایۀ داشته های غنی فرهنگی و اصالت کم نظیر آن باشیم.
درحالی که دبیرخانۀ جشنواره، شناسایی و دعوت از پیشکسوتان و ماندگاران هنر زیلوبافی و گرامیداشت آنها را برخود لازم می داند، اما محدودیت اطلاعات موجود درخصوص این بزرگواران، باعث شد با انتشار فراخوان، ضعف موجود پوشش داده شود. برهمین اساس انتظار می رود با مشارکت فعالانۀ دلبستگان این هنر- صنعت ارزشمند، شاهد همراهی و استقبال گستردۀ خانوادۀ پیشکسوتان و اساتید فقید هنر زیلوبافی باشیم.
آیا این جشنواره نگاهی به امروزی کردن زیلو دارد؟
اگرچه زیلو، دست بافته ای اصیل و کهن محسوب می شود، اما نوآوری و خلاقیت، ضامن انطباق آن با شرایط جدید و نیازهای بازار است. در همین راستا بسیاری از علاقه مندان به زیلو کوشیده اند با نوآوری، زمینۀ  ارتقای این هنر- صنعت بی بدیل را فراهم سازند. بخش نوآوران به منظور حمایت از نوآوری در زیلوبافی و معرفی افراد خلاق و نوآور در دومین جشنواره ملّی زیلوی  برتر درنظر گرفته شده است. انتظار می رود افرادی که فراتر از روش های رایج سنّتی، نوآوری هایی در انتخاب مواد اولیه و فرآیند آماده سازی آنها،  تار و پود، رنگرزی، دستگاه و ابزارها و تجهیزات بافت، نحوه تولید، محصولات وکاربردهای نوین داشته اند، دستاوردهای خود را به جشنواره ارائه دهند. این بخش بدون هیچ محدودیتی پذیرای افراد خلاق و نوآوری آنهاست.
برای استفاده از تجارب پیشکسوتان چه برنامه ایی دارید؟
زیلو به عنوان دست بافته ای ارزشمند و با پشتوانۀ تاریخی کهن، بدون تردید محصول تلاش، پشتکار و ابتکار استادکاران برجسته ای است که راز و رمزهای این هنر- صنعت را نسل به نسل و سینه به سینه در گذر قرن های متمادی، توسعه و انتقال داده اند. بر همین  اساس و با توجه به تأکید برگزارکنندگان جشنواره بر ضرورت پاسداشت و تجلیل از پیشکسوتان زیلوبافی، در بخش غیر رقابتی قسمتی به عنوان پیشکسوتان در نظر گرفته شده است که ضمن قدردانی از سالیان متمادی فعالیت زیلوبافان، تلاش می شود بستری برای انتقال تجربه و ثبت و ضبط آثار گرانقدر استادکاران و پیشکسوتان زیلوباف که در قید حیات هستند، فراهم شود. خاضعانه از همۀ پیشکسوتان ارجمند و خانواده های محترم آنها دعوت می کنم با ارسال تصاویر آثار فاخرِ حاصل از فعالیت این عزیزان در جشنواره، مشارکت حداکثری داشته باشند.
یکی از قسمت های غیررقابتی بخش ماندگاران است برای خوانندگان ما توضیحاتی جهت آشنایی با این بخش بفرمایید؟
زیلوبافی در ایران و به خصوص مناطق کویری،  تاریخی کهن و دور و دراز دارد و با توجه به گذشت قرن های متمادی از فعالیت زیلوبافان و با همت و تلاش استادان بزرگ در روند توسعۀ این هنر- صنعت ارزشمند، آثار بدیع و ارزشمندی خلق شده است. بی تردید تعدادی از این آثار ارزشمند هم اکنون در خانه ها، مساجد و اماکن عمومی وجود دارند و نگهداری می شوند. جشنوارۀ دوم زیلوی برتر درنظر دارد فرصتی برای ارائه و بازبینی این آثار ارزشمند فراهم کند. برهمین اساس از همۀ دارندگان آثار فاخر و ارزشمندی که بافندگان اصلی آنها در قید حیات نیستند، دعوت می شود با ارائه این آثار ارزشمند در جشنواره، زمینۀ آشنایی بیشتر جامعه با دستاوردهای و میراث ماندگار هنر- صنعت زیلوبافی را فراهم آورند.
آثار برتر به نمایشگاه و دید علاقه مندان قرار می گیرد؟
دبیرخانه جشنواره تلاش دارد در کنار بخش های رقابتی و غیررقابتی، با برگزاری رویدادهای آموزشی،  فرهنگی و علمی، زمینۀ مشارکت و همراهی هرچه بیشتر دل بستگان هنر- صنعت زیلوبافی را فراهم کند. مهم ترین این رویدادها می توان به برگزاری نمایشگاه آثار منتخب و برگزیده در شهر میبد اشاره کرد. این نمایشگاه در مدت ۴ روز (هفتۀ اول اسفند ماه سال جاری) با هدف معرفی آثار برتر و زمینه سازی برقراری تعامل چندجانبه میان عموم علاقه  مندان، تأمین کنندگان، طراحان، بافندگان و عرضه ‏کنندگان زیلو از سراسر کشور برگزار می شود. آثار منتخب نیز در بخش های رقابتی (زیلوی برتر، طرح و نقش برتر و عکس برتر) و بخش غیررقابتی (نوآوران‌پیشکسوتان، ماندگاران)  در این نمایشگاه به نمایش در می آید.
دومین رویداد جشنواره برگزاری نمایشگاه فروش است. این نمایشگاه در ۴ روز (هفتۀ سوم اسفند ماه سال جاری) با هدف فراهم آوردن زمینه فروش تولید کارگاه های تجمعی و خانگی در آستانۀ سال نو در شهر یزد برگزار می شود.
ازجمله رویدادهای جانبی که هم  زمان با برگزاری مراسم اختتامیه اجرا می شود، برپایی کارگاه های آموزشی و فرهنگ سازی است. برنامه ریزی برای اجرای این کارگاه ها از سوی خوشۀ زیلو و متناسب با دستورالعمل های رعایت فاصلۀ اجتماعی به صورت حضوری یا مجازی، انجام و اطلاعات برگزاری این کارگاه ها، متعاقباً اعلام می گردد.
مراسم اختتامیه چه زمانی برگزار می شود؟
پس از دریافت آثار و انجام مراحل اولیه و نهایی داوری، مراسم اختتامیۀ جشنواره در روز نهم اسفندماه، با حضور مسئولان ملّی و استانی، برگزیدگان و علاقه مندان به هنر – صنعت زیلوبافی در شهرستان میبد برگزار می شود.
آخرین مهلت ارسال آثار به دومین جشنواره ملی زیلوی برتر چه زمانی است؟
مهلت ارسال آثار به جشنواره حداکثر ۳۰ دی ماه از طریق وب سایت جشنواره به نشانی bestzilou.ir
است.
ممنون از شما که در این گفتگو شرکت کردید.