سمیه گلابگیریان؛ بازار: دو رقمی بودن نرخ بیکاری و بالاترین نرخ بیکاری بانوان فارغ التحصیل دانشگاهی زیبنده استانی صنعتی نیست اما ریشه اینکه جوانان یزدی بیکار، فارغ التحصیلان آن مهاجر، کارخانه های آن محل اشتغال نیروهای غیربومی و بانوان تحصیلکرده آن همواره جویای کار هستند، چیست؟ چرا باید استان یزد با سه هزار واحد صنعتی و ۵۴ هزار واحد صنفی و تولیدی نرخ دو رقمی بیکاری را تجربه کند در حالی که بخش اعظمی از ظرفیت اشتغال استان را نیروهای کار مهاجر یا اتباع بیگانه اشغال می کنند.

این نشان می‌دهد که عرضه کار یا تقاضا برای کار یکسان نیست یعنی ظرفیت های اشتغالی که ایجاد شده، با افرادی جویای کار بومی تناسبی ندارند و اغلب این افراد یا در جاهای غیرمرتبط مشغول کار هستند یا به استان‌های دیگر به ویژه پایتخت مهاجرت می کنند و بسیاری از آنها نخبگانی هستند که استان از وجود آنها بی بهره می ماند این موضوع در گفتگوی خبرنگار بازار با محمدرضا فلاحتی، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی یزد مورد بررسی قرار گرفته است.

* درباره وضعیت نرخ بیکاری استان توضیح دهید. دلیل دو رقمی بودن این نرخ چیست؟
یزد یکی از استان های صنعتی کشور است که برای تعداد زیادی از مهاجران غیربومی و اتباع بیگانه اشتغال ایجاد کرده اما از سوی دیگر، فارغ التحصیلان زیادی در استان بیکار هستند که آمار بیکاری را بالا برده است. البته جنس بیکاری در استان بسیار مهم است؛ برخی عقیده دارند افرادی که بر اساس آمارگیری خود را بیکار معرفی کردند، افراد شاغلی هستند که در جستجوی شغل بهتری هستند یا افرادی هستند که از شغل خود ناراضی هستند.

ظرفیت های اشتغالی که ایجاد شده، با افراد جویای کار بومی تناسبی ندارند

در حال حاضر نرخ بیکاری استان ۱۱.۸۹ درصد است که این نرخ بیشتر متاثر از بیکاری بانوان فارغ التحصیلی است که با نرخ بیکاری ۲۸.۸ درصد، بالاترین نرخ بیکاری بانوان کشور را دارند وگرنه نرخ بیکاری آقایان استان شش درصد است و استان حتی در بعضی شهرستان ها در تامین نیروی کار مرد کارگر ساده در واحدهایی که امکان توسعه دارند، با کمبود نیرو هم مواجه است.

نرخ بیکاری استان یزد بر اساس آخرین آمارگیری فصلی در زمستان ۱۴۰۰ نسبت به زمستان ۱۳۹۹ کاهش یافته اما با توجه به صنعتی بودن استان یزد، تک رقمی شدن نرخ بیکاری دور از انتظار نیست اما باید به سمتی برویم که به جای ایجاد اشتغال برای نیروی کار ساده که عمدتا از سوی افراد غیربومی اشغال می شود، به سمت اشتغال دانش بنیان برای فارغ التحصیلان دانشگاهی که عمدتا بومی هستند، پیش برویم تا هم از مهاجرت آنها جلوگیری شود و هم در کاهش نرخ بیکاری استان موثر باشد. افتتاح کارخانه های فناوری نوآوری اقدامی موثر در این زمینه است.

* سیاست دولت برای افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در استان یزد چیست؟
دولت در این راستا برنامه اشتغال ۱۸ هزار و ۹۰۰ نفری را در جلسه شورای برنامه ریزی استان مصوب و به دستگاه‌های متولی ابلاغ کرده و تعهدات هر دستگاهی نیز مشخص شده و در سامانه رصد نیز ثبت می شود. برنامه ریزی امسال با دو رویکرد افزایش اشتغال بانوان فارغ التحصیل و افزایش اشتغال افراد بومی استان واقع شده که اگر دستگاه‌ها با برنامه ریزی به این سمت بیایند، برای شش هزار و ۵۰۰ نفر از ۱۸ هزار و ۹۰۰ نفر ظرفیت در نظر گرفته شده از بانوان بیکار استان شغل ایجاد می شود که چهار درصد کاهش نرخ بیکاری را به دنبال خواهد داشت.

مدیریت استان برای اشتغال شاخص بندی انجام داده است. هر چند ظرفیت ایجاد ۱۸ هزار و ۹۰۰ نفر شغل جدید برای استان در نظر گرفته شده اما به نظر می رسد که ظرفیت استان یزد بیش از این است از اینرو دو هزار ظرفیت بیشتر برای استان در نظر گرفته شده و دو هزار نفر بیشتر در سامانه رصد ثبت شده است. در شرایطی که آمار نشان از نرخ بیکاری دارد، آیا آمار مقرری بگیران بیمه بیکاری نیز این آمار را تائید می کند.

در دوران کرونا از سال ۹۹ بیشترین تاثیر مشاغل استان در حوزه مشاغل صنفی، خدماتی به ویژه خدمات گردشگری بود و صنایع کمترین تاثیر را داشتند از اینرو بیشترین مقرری بگیران نرخ بیکاری از حوزه صنفی و خدماتی بودند و تعدیل نیرو در این بخش زیاد بود و با اعلام دولت مبنی بر پرداخت حقوق به بیکاران، ۱۷ هزار نفر ثبت نام کردند اما در پایان سال تعداد آنها به سه هزار و ۲۵۸ نفر کاهش یافت.

دولت برنامه اشتغال ۱۸ هزار و ۹۰۰ نفری را در جلسه شورای برنامه ریزی استان مصوب کرد

دولت چند ماه خسارت وارده از کرونا را حتی اگر سابقه کار کارگر کمتر از یک سال بود، جبران کرد، اما از سال بعد قانون اداره کار، ملاک پرداخت مقرری بیمه بیکاری قرار گرفت و تعداد مقرری بگیران باز به دو هزار و ۷۰۰ نفر کاهش یافت و اکنون آخرین آمار ۲ هزار و ۳۷۴ نفر است که روند کاهشی را نشان می دهد و گویای این است که افراد جذب بازار کار شدند.

* بسیاری عقیده دارند که مهاجرپذیری عامل اصلی بالا رفتن نرخ بیکاری استان است، نظر شما در این باره چیست؟
توسعه صنعتی یزد را به سمت مهاجرپذیری پیش برده به طوری که بر اساس آمار خالص مهاجرپذیری از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۵ حدود ۳۸ هزار و ۷۲۵ نفر یعنی ۲۹ درصد جمعیت استان ناشی از مهاجرت هاست که نشان از توسعه رو به رشد صنایع است و بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ یزد سومین استان مهاجرپذیر کشور بعد از تهران و البرز معرفی شد طی پنج سال، ۴۵ هزار و ۵۰۲ نفر به استان یزد مهاجرت کردند که ۵۶ درصد آنها در مرکز استان و شهرستان یزد اسکان و اشتغال یافتند. شهرهای اردکان، میبد، ابرکوه نیز در رتبه های بعدی حضور مهاجران قرار دارند.

این افراد با انگیزه اشتغال یا یافتن شغل بهتر وارد استان یزد شدند و ۸۰ درصد آنها اعم از زن و مرد ۱۵ تا ۶۴ سال زن دارند اما امید است با سیاستگذاری به سمت اشتغال دانش بنیان و با نگاه توسعه ای به سمت صنایع های‌تک و پاک با جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی با ایجاد حلقه اتصال محکم بین نیاز اشتغال و فارغ التحصیلان و فراهم کردن فرصت جذب آنها در بازار، ظرفیت های اشتغال به این سمت رفته و از آمار اشتغال مهاجران و اتباع بیگانه کاسته شود.

توسعه صنعتی، یزد را به سمت مهاجرپذیری پیش برده است

با این اتفاق مهاجرت نخبگان از استان کاهش و به سمت استان اتفاق می‌افتد و فرصت های شغلی با اولویت فارغ التحصیلان دانشگاهی توسعه می یابد و با تنگ شدن حلقه اتصال با سرمایه گذاری در حوزه دانش بنیان و صنایع های‌تک، توسعه صنایع برای جذب نیروی کارگری ساده کاهش و این حلقه تنگ می شود و خود به خود مهاجرت ها کاهش می یابد.

* به نظر شما راهکار اساسی برای کاهش نرخ بیکاری چیست؟
بهترین راهکار توسعه سرمایه گذاری به سمت مشاغلی است که نیروی کار ساده نخواهند وگرنه در حال حاضر برای نیروی مرد با هر مدرک تحصیلی در یزد فرصت شغلی وجود دارد و اگر کسی ادعای بیکاری می کند، دنبال کار بهتری است و حتی کمبود نیروی مردم هم داریم.

* اینکه ادعا می شود اتباع بیگانه در بسیاری از شغل ها نفود و فرصت های شغلی را اشغال کرده و عامل بخشی از نرخ بیکاری استان هستند، درست است؟
۵۶ رسته شغلی برای اتباع بیگانه در کارگروه استانی مصوب شده و چندین سال است که به رغم برخی از درخواست های جدید از سوی برخی از واحدهای تولیدی برای کارهای سنگین، رشته جدیدی اضافه و پروانه جدیدی صادر نشده است.

* ایجاد هر گونه فرصت شغلی برای اجرای سیاست های دولت در هر نوع اشتغالی به ویژه اشتغال دانش بنیان نیازمند پرداخت تسهیلات است، در این حوزه استان چه سهمی در کشور دارد؟
از ۱۸ هزار و ۹۰۰ ظرفیت شغلی که برای استان در نظر گرفته شده، تعهدات تسهیلات اشتغالزایی نیز دیده شده که بخشی از آن در بخش مشاغل خانگی است. بخشی در قالب تسهیلات تبصره ۱۸ است که برای پرداخت آن برای همه دستگاه‌های اجرایی مجوز صادر شده و تسهیلات تبصره ۱۶ نهادهای حمایتی هم برای اشتغالزایی در نظر گرفته شده است. سیاست استان برای پرداخت هر گونه تسهیلات اشتغالزایی ارائه تسهیلات برای شرکت‌های دانش‌بنیان به ویژه در حوزه گردشگری و در ادامه تسهیلات برای اشتغالزایی در مناطق محروم است.

* ایجاد اشتغال خانگی سال ها است که در دستور کار است آیا آثار مثبت حمایت از آن مشهود است؟
بله، این طرح پنج سال با نگاه به ایجاد اشتغال برای بانوان فارغ التحصیلان دانشگاهی و جوانان در دو قالب مستقل و پشتیبان اجرا شده است. با اجرای این طرح در استان یک هزار و ۳۶۶ نفر در بخش مشاغل خانگی شاغل شدند. ۴۹ مجوز پشتیبانی و یک هزار و ۳۰۶ مجوز مستقل صادر شده، ۴۰ میلیارد تومان تسهیلات هم پرداخت شده است.

امسال ۸۵۴ میلیارد ریال اعتبارات تسهیلات مشاغل خانگی با افزایش ۲ برابری سهمیه نسبت به سال گذشته به استان ابلاغ شده و این اعتبارات با اولویت متقاضیان پشتیبان مشاغل خانگی توزیع می‌شود در مبحث تولید و اشتغال، یکی از محورهای اساسی، کار متناسب با بانوان است که توسعه مشاغل خانگی می‌تواند به توسعه اقتصادی منجر شود یکی از برنامه‌های اصلی در سال قبل و امسال، توسعه مشاغل خانگی است، نظام صدور مجوزها به شدت تسهیل شده است، در گذشته اخذ این مجوزها مدت‌ها طول می‌کشید اما اکنون ۴۸۶ شغل، تبدیل به مشاغل اعلان محور شده و نیاز به مجوز زمان بر ندارند و بلافاصله پس از ثبت نام در سامانه مشاغل خانگی، مجوز متقاضی صادر می‌شود.

۴۰ میلیارد تومان تسهیلات خانگی در استان یزد پرداخت شده است

سقف تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومان است که برای پشتیبان‌ها تا سقف دومیلیارد تومان برای اشتغالزایی ۴۰ نفر خواهد بود و افرادی که توانایی پشتیبانی دارند حتما به اداره کل تعاون مراجعه کنند کسب و کار و مشاغل خانگی یکی از زمینه‌های افزایش مشارکت مردم در اقتصاد است. این نوع کسب و کارها راهکار مناسبی برای توسعه اشتغال‌های خرد و متوسط به ویژه برای بیکارانی است که دارای مهارت کافی در انجام برخی از کارها هستند، اما به دلیل بازار نامناسب نمی‌توانند جذب بازار کار شوند.

* آیا آماری از بیکاران استان دارید؟
بانک اطلاعاتی جامعی در این زمینه وجود ندارد. آماری که در اختیار قرار دارد، آماری است که از دفاتر کاریابی استان در سامانه سابک جمع آوری شده و دانشگاه یزد هم در بخش فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار تلاش هایی را آغاز کرده اما در سطح کشوری سامانه جستجوی شغل، اطلاعات جامع تری در اختیار دارد. اما قطعا با در دست داشتن بانک اطلاعاتی می توان برای کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغالزایی تصمیمات بهتری گرفت.

* برای برقراری ارتباط صنعت و دانشگاه برای اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی استان برنامه ریزی می شود اما هیچگاه به عمل نرسیده است
بخش عمده فارغ التحصیلان دانشگاهی رشته علوم انسانی هستند که مهارتی متناسب با نیاز بازار کار استان ندارند و نیاز بازار کار استان نیروی مهارتی است. برای برقراری ارتباط صنعت و دانشگاه در نظر داریم برخی از دانشجویان را به صورت بورس در واحدهای تولیدی وارد کنیم که در دوران تحصیل مهارت های لازم را فراگیرند و سپس در همان واحدها مشغول فعالیت شوند و حتی دوره سربازی را در واحدهای تولیدی و صنعتی طی کنند به این ترتیب بخشی از نیروی کار مهارت دیده تامین خواهد شد که امیدواریم این مهم محقق شده و بتوانیم به چشم انداز استان که تحقق تک رقمی شدن نرخ بیکاری در بازه زمانی چهار ساله است، دست یابیم.