تعاون به عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه اجتماعی و اقتصادی، نقشی کلیدی در تقویت مشارکت مردمی ایفا می‌کند. در دنیای امروز، با توجه به چالش‌های فزاینده‌ای چون فقر، بیکاری، و نابرابری‌های اجتماعی، نیاز به همکاری و مشارکت جمعی بیش از پیش احساس می‌شود.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بخش تعاون به عنوان یکی از ارکان اقتصاد شناخته می شود. در سال های ابتدایی انقلاب و در دوران دفاع مقدس، تعاونی ها توانستند خوش بدرخشند و به یاری دولت بیایند. متاسفانه مدیریت ضعیف برخی از تعاونی ها و عدم آگاهی از قوانین باعث شکست برخی از آنها و در نتیجه بدبین شدن مردم از این حوزه بسیار مهم و حیاتی شد.
در دولت سیزدهم پس از سال ها با انعقاد تفاهم نامه هایی در جهت تقویت تعاونی ها با اعطای تسهیلات گام هایی برداشت شد. در استان یزد ۱۵۰ میلیارد تومان به ۸۰ تعاونی پرداخت شد. آنچه مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان یزد در نوزدهمین جشنواره تعاونی های برتر استان گفته است برای رونق بخشی به حوزه تعاون و قدم برداشتن در جهت سهم ۲۵ درصد بخش تعاون در اقتصاد نیاز به پرداخت ۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات به تعاونی ها هستیم.
فرهنگ غنی تعاون در اقتصاد استان یزد مشهود است و بسیاری از واحدهای تولیدی که خصوصی در امر تولید فعالیت دارند با فرهنگ تعاون و دخیل کردن مردم در سهم شرکت به وجود آمده اند. این مهم باعث شده است که یزد را پایتخت تعاون ایران بنامند.
در استان بیش از ۶ هزار تعاونی وجود دارد که قریب به ۳۲۰۰ تعاونی آن فعال هستند. تقویت شرکت های تعاونی توسعه عمران، دانش بنیان ها، نساجی و … گام هایی است که برای تقویت تعاون در استان برداشته شده است.
در این یادداشت، به بررسی مفهوم تعاون، اهمیت مشارکت مردمی، و نمونه‌های موفق در این حوزه می‌پردازیم.
مفهوم تعاون
تعاون به معنای همکاری و همیاری افراد برای دستیابی به اهداف مشترک است. این مفهوم نه تنها در بخش اقتصادی بلکه در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز کاربرد دارد. تعاون می‌تواند در قالب تعاونی‌ها، گروه‌های اجتماعی، و همچنین پروژه‌های مشترک افراد شکل گیرد. هدف از تعاون، دستیابی به منافع مشترک و ارتقاء کیفیت زندگی افراد در جامعه است.
تعاون به ما این امکان را می‌دهد که با اتحاد و هم‌افزایی، به چالش‌ها پاسخ دهیم و منابع را به گونه‌ای بهینه مدیریت کنیم. این امر به ویژه در جوامع روستایی و مناطق محروم که منابع محدود است، اهمیت بیشتری دارد.
اهمیت مشارکت مردمی
مشارکت مردمی در فرآیندهای تعاون به چندین دلیل حائز اهمیت است:
۱٫ تقویت همبستگی اجتماعی: تعاون موجب تقویت روابط اجتماعی و افزایش حس وابستگی بین افراد می‌شود. این همبستگی می‌تواند به ایجاد اعتماد و همدلی بین اعضای جامعه منجر شود.
۲٫ افزایش بهره‌وری: همکاری در فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها منجر شود. وقتی افراد با یکدیگر همکاری می‌کنند، می‌توانند از تخصص‌ها و مهارت‌های مختلف بهره‌برداری کنند و نتایج بهتری حاصل کنند.
۳٫ توسعه مهارت‌ها: افراد در فرآیند تعاون می‌توانند مهارت‌های جدیدی را فرا بگیرند و تجربه کسب کنند. این امر به ویژه برای جوانان و افرادی که به دنبال فرصت‌های شغلی هستند، بسیار مهم است.
۴٫ پاسخ به نیازهای محلی: تعاون به افراد این امکان را می‌دهد که به نیازهای خاص جامعه خود پاسخ دهند. از طریق همکاری، می‌توانند پروژه‌هایی را آغاز کنند که به حل مشکلات محلی کمک کند.
نمونه‌های موفق تعاون
در بسیاری از کشورها، نمونه‌های موفقی از تعاون وجود دارد که نشان‌دهنده تأثیر مثبت مشارکت مردمی است. از جمله این نمونه‌ها می‌توان به:
– تعاونی‌های کشاورزی: این تعاونی‌ها به کشاورزان کمک می‌کنند تا با همکاری یکدیگر، محصولات خود را به بازار عرضه کنند و از مزایای اقتصادی بیشتری بهره‌مند شوند. همچنین، این تعاونی‌ها می‌توانند به اشتراک‌گذاری منابع و اطلاعات کمک کنند و به بهبود کیفیت محصولات کمک نمایند.
– تعاونی‌های صنایع دستی: در بسیاری از جوامع، زنان و مردان با همکاری یکدیگر در زمینه تولید صنایع دستی فعالیت می‌کنند. این تعاونی‌ها نه تنها به حفظ فرهنگ و هنر محلی کمک می‌کنند، بلکه به ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمدزایی برای اعضای خود نیز منجر می‌شوند.
– پروژه‌های اجتماعی: در برخی مناطق، گروه‌های محلی با همکاری یکدیگر پروژه‌های اجتماعی مانند احداث مدارس، مراکز بهداشتی، و یا پارک‌های عمومی را آغاز می‌کنند. این پروژه‌ها به بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه کمک می‌کند و احساس مسئولیت اجتماعی را تقویت می‌کند.
چالش‌های تعاون
با وجود مزایای فراوان تعاون، چالش‌هایی نیز وجود دارد که می‌تواند بر موفقیت آن تأثیر بگذارد:
۱٫ کمبود منابع: بسیاری از تعاونی‌ها به دلیل کمبود منابع مالی و انسانی با مشکلاتی مواجه می‌شوند. این امر می‌تواند مانع از اجرای پروژه‌ها و برنامه‌های آنان شود. همچنین پس از ادغام وزارت تعاون، بسیاری از اداره های تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با یک نیرو با وظایف گوناگون باید در این زمینه فعالیت کنند که خودیکی از موانع عدم تحقق سهم تعاون در بخش اقتصاد است.
۲٫ عدم آگاهی: در برخی جوامع، عدم آگاهی نسبت به مفهوم تعاون و مزایای آن می‌تواند مانع از مشارکت افراد شود. آموزش و ترویج فرهنگ تعاون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. معرفی شرکت های تعاونی فعال، ظرفیت های تعاون و … از طریق رسانه ها می تواند در این راستا بسیار گره گشا باشد.
۳٫ موانع قانونی: موانع قانونی و پروسه اداری می‌تواند بر فعالیت تعاونی‌ها تأثیر منفی بگذارد. تسهیل فرآیندهای قانونی می‌تواند به رشد و توسعه تعاون کمک کند.
تعاون به عنوان تبلور مشارکت مردمی، می‌تواند راهی مؤثر برای مقابله با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی باشد. با تقویت فرهنگ تعاون و تشویق افراد به همکاری، می‌توان به ساختن جامعه‌ای پایدار و سالم امیدوار بود. برای دستیابی به این هدف، نیاز به عزم جمعی و حمایت نهادهای دولتی و غیر دولتی است.
در نهایت، موفقیت در حوزه تعاون به توانایی ما در ایجاد ارتباطات مؤثر، تبادل تجربیات، و بهره‌برداری از منابع مشترک بستگی دارد. با هم، می‌توانیم آینده‌ای روشن‌تر بسازیم و به توسعه پایدار جامعه خود دست یابیم.