به گزارش  صدای میبد“ایرج افشار” از پژوهشگران فرهنگ و تاریخ و ادبیات فارسی، ایران‌شناس، کتاب‌شناس و نسخه‌پژوه ایرانی که پایه‌گذار کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بوده و معروف به پدر کتاب‌شناسی ایران است، در شانزدهم مهر ۱۳۰۴ متولد شد.

وی فرزند دکتر “محمود افشار یزدی” نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار یزدی بود که پس از سپری کردن تحصیلات مقدماتی در رشته ادبی، از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۸ در دانشکده حقوق دانشگاه تهران در رشتهٔ قضایی تحصیل کرد.

این پژوهشگر فرهنگی در سال ۱۳۲۹ به ‌عنوان دبیر در دبیرستان‌های تهران شروع به تدریس کرد و در سال ۱۳۳۰ به تشویق “محمدتقی دانش‌پژوه” به کتابداری در کتابخانهٔ دانشکده حقوق دانشگاه تهران پرداخت و با همکاری وی و نیز منوچهر ستوده، مصطفی مقربی و عباس زریاب خویی، مجله‌ی فرهنگ ایران زمین را در سال بعد، بنیان گذاشت.

وی از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۵، سردبیر مجله سخن به صاحب امتیازی پرویز ناتل خانلری و از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷، مدیر و سردبیر مجله “راهنمای کتاب” به صاحب امتیازی احسان یارشاطر بود، ضمن این که از سال ۱۳۳۷ به تدریس در دانشسرای عالی وابسته به دانشگاه تهران نیز می‌پرداخت.

“ایرج افشار” در سال۱۳۴۱ نیز به ریاست کتابخانه ملی ایران رسید و یک یال بعد یعنی در سال ۱۳۴۲ به ریاست مرکز تحقیقات ایران‌شناسی دانشگاه تهران رسید.

وی از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۸، رییس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران و از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۷ دانشیار و سپس استاد رشته تاریخ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه بود.

یکی دیگر از اقدامات افشار در مدت حیاتش، فهرست نگاری مجموعه کتاب‌های چاپی فارسی دانشگاه هاروارد آمریکا و همچنین کتابخانه ملی اتریش در وین بود.

او تحقیقات ارزشمندی دربارهٔ ایران‌شناسی و کتاب‌شناسی انجام داد که این تحقیقات که حدود دو هزار مقاله است در نشریات معتبر ایرانی و خارجی منتشر شده‌ است.

افشار از ذخایر ادبی و علمی کشور شمرده می‌شد و در فن کتاب‌شناسی و کتابداری بی‌مانند بود لذا از وی به عنوان پدر کتابشناسی ایران یاد می‌کنند.

کتاب‌هایی انتشار یافته‌ی افشار در زمینه فرهنگ، تاریخ و ادب ایران،  بالغ بر ۳۰۰ جلد می‌شود و از آثار وی می‌توان به پژوهش‌های ایران‌شناسی در دو جلد، دفتر تاریخ، ریاض الفردوس خانی، فرهنگ ۳۰جلدی ایران زمین، نامه‌های تهران شامل ۱۵۴نامه از رجال دوران به سید حسن تقی‌زاده، گلگشت در وطن(سفر‌نامچه)،فهرست دستنویس‌های فارسی در کتابخانهٔ ملی اتریش و آرشیو دولتی اتریش در وین، زندگی طوفانی(خاطرات سید حسن تقی‌زاده)، گردآوری کتابشناسی فردوسی و شاهنامه و نیز انتشار نخستین کتاب‌شناسی ملی ایران اشاره کرد.

وی مقاله‌های پارسی را در زمینه ایران شناسی در شش جلد به چاپ رساند که همین شش جلد بالغ بر ۴۰ سال از زندگی وی را در بر گرفت.

مقام معظم رهبری حدود ۹ ماه قبل از درگذشت افشار در پیامی به وی مرقوم داشتند؛ ” من از دورانی که شما سردبیر مجلهٔ سخن بودید، مقالات و نوشته‌های شما را می‌خواندم تا بعد در مجلهٔ راهنمای کتاب و …، من از نثر فارسی شما خوشم می‌آید، چون خون‌دار و جان‌دار است و نثر دلپذیر و درست و دلنشینی می‌نویسید.”

“ایرج افشار” در حالی که قرار بود دانشگاه اسکاتلند در ماه سپتامبر ۲۰۱۱ به وی در رشتهٔ تاریخ مدرک دکتری افتخاری تقدیم کند، در اسفندماه ۱۳۸۹ در سن ۸۵ سالگی در بیمارستان جم تهران بدرود حیات گفت.

“حسین مسرت” از پژوهشگران فرهنگ استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، از افشار به عنوان یکی از متبحرترین و متخصص‌ترین افراد در تاریخ قاجار و کتاب‌شناسی ایران یاد کرد.

وی افزود:  البته افشار برای یزدی‌ها نیز چهره‌ای آشناست چرا که به واسطه نگارش و تألیف و تصحیح ۳۵ کتاب و ده‌ها مقاله در زمینه یزد، خدمتی بسیار بزرگ در رابطه با یزدشناسی و تحقیقات در این زمینه صورت داده است.

مسرت از معروف‌ترین آثار افشار در این حوزه  را یادگارهای یزد در سه جلد، یزدنامه در دو جلد، واژه‌نامه یزدی، تصحیح تاریخ یزد، تاریخ جدید یزد، جامع مفیدی، جامع جعفری، دیوان وحشی بافقی و دیوان شرف‌الدین علی یزدی نام برد.

این پژوهشگر یزدی در پایان نیز یادآور شد: استاد ایرج افشار متولد ۱۶ مهر ۱۳۰۴ در شهر تهران با پدر و مادری یزدی است که پس از خدماتی بسیار بزرگ در علوم تاریخ ایران و کتاب‌شناسی، سرانجام در اسفندماه ۸۹ دار فنی را وداع گفت.ایسنا