عصر ایران؛ جعفر محمدی – زمانی ایران ایر، نه تنها بزرگ ترین شرکت هواپیمایی منطقه بود که از بزرگان صنعت حمل و نقل هوایی جهان نیز به شمار می رفت.

گذر زمان و رویدادهایی مانند تحریم ها، باعث شد این “سرمایه ملی”، اندک اندک از گردونه رقابت ها عقب بماند و کار به جایی برسد که حتی برای تأمین قطعات هواپیما نیز با مشکل جدی مواجه شود و بسیاری از هواپیماهایش زمینگیر شوند و گاه دچار سانحه و سقوط گردند.

با این حال، زیرساخت های ایران ایر به حدی قدرتمند بنا نهاده شده اند که می توان با گشایش ایجاد شده در دوران پساتحریم، بار دیگر ایران‌ایر را به عظمت از دست رفته اش بازگرداند.

 

در تمام سال هایی که ایران‌‌ایر، در سراشیبی افول قرار داشت، چند رقیب منطقه ای که در دوران شکوه ایران‌ایر، اساساً وجود نداشتند یا بسیار کوچک و محلی بودند، خلأ به وجود آمده را قدر دانستند و کوشیدند جای آن را پر کنند.

بدین ترتیب، هواپیمایی امارات، در ۱۹۸۵ با دو هواپیمای اجاره ای راه اندازی شد و با سرمایه گذاری های هوشمندانه توانست عنوان بزرگ ترین ناوگان هوایی منطقه را از آن خود کند و با سرعت فراوان، تبدیل شدن به برترین شرکت هواپیمایی جهان را هدفگذاری کند.

ترکیش ایرلاینز که یک شرکت نه چندان بزرگ هواپیمایی در ترکیه بود نیز توانست بخشی از سهم ایران ایر را به خود اختصاص دهد و به میان شرکت های معتبر هواپیمایی راه یابد.

هواپیمایی قطر نیز در سال ۱۹۹۲ راه اندازی شد و با خرید بهترین هواپیماهای مسافری جهان، رقابت جدیدی در صنعت حمل و نقل هوایی منطقه ایجاد کرد.

طبیعتاً این شرکت ها، فقط مسافران کشور خود را جابجا نمی کنند یا فقط در داخل قلمرو خود پرواز ندارند، بلکه بخش اعظم مسافران و مقاصد آنها را خارجی ها تشکیل می دهند. به عنوان مثال، امارات تنها یک میلیون شهروند اماراتی دارد اما هواپیمایی امارات، بیش از ۳۱ میلیون مسافر را در سال جابجا می کند یا ترکیش ایرلاینز، به ۲۸۰ و هواپیمایی قطر به ۱۳۳ مقصد در سراسر جهان پرواز دارد.

اینک که با سفر روحانی به اروپا، قرار شده است ۱۳۸ فروند هواپیمای مسافری در کلاس های مختلف- از هواپیماهای ۷۸ نفره ATR تا هواپیمای پهن پیکر A-380 که بزرگ ترین هواپیمای مسافری جهان است- خریداری شود، می توان امیدوار بود که ایران‌ایر، اندک اندک بتواند به سمت جایگاهی که شایسته اش هست حرکت کند، هر چند که رقبای قدرتمندی در عرصه حضور دارند.

در این میان، آنچه باعث شگفتی و تلخکامی است، این است که عده ای در داخل، به جای آن که از برنامه دولت برای تصاحب سهم ایران از آسمان خوشحال شوند و از آن به عنوان یک “اقدام ملی” حمایت کنند، جنجال راه انداخته اند که چرا پول نفت را برای خرید هواپیما خرج می کنید؟ یا صدا و سیما با طراحی نظرسنجی های خاص که در آن، اولویت هایی مانند درمان نیز گنجانده شده است، می کوشد این گونه القا کند که دولت کار درمان را رها کرده و با پول های آزاد شده ایران برای ثروتمندان هواپیما خریده است.

واقعاً جای تأسف است که در این کشور، باید برای کارهایی که در سراسر جهان در خوب بودن شان تردیدی نیست، توضیح داد. از جمله این که برای خرید این هواپیماها، طبق عرف جهانی، اساساً پول نقد چندانی پرداخت نمی شود بلکه عموم هواپیماها با فاینانس خود تولید کننده تحویل می شود و با کارکرد هواپیما، هزینه آن تأمین و به تولید کننده پرداخت می شود. مثلاً تمام ATR هایی که قرار است خریداری شود، توسط فاینانسر ایتالیایی به طور صد در صد تأمین مالی شده است و بعد از این که هواپیماها وارد ایران شدند و کسب درآمد کردند، از محل درآمد خودشان، اصل و سود پول، به حساب فروشنده واریز می شود تا نهایتاً هواپیما به مالکیت قطعی ایران در آید. شرایط مشابهی نیز درباره ایرباس ها وجود دارد.

یا مثلاً انتقاد می کنند که چرا A-380 می خرید که فقط می تواند در فرودگاه امام خمینی نشست و برخاست کند؟ در حالی که خود می دانند این هواپیماها در هیچ جای دنیا، برای مقاصد کوتاه و داخلی کاربرد ندارد بلکه برای پروازهای دوربرد و ترانزیتی است و از همین روی، یکی از سودآورترین هواپیماهاست چرا که به واسطه پهن پیکر بودن، می تواند علاوه بر مسافر، بار اضافی زیادتری حمل کند و چون در مسیرهای طولانی پرواز می کند، سودش بیشتر است (سود پرواز یک هواپیما با ۶۰۰ مسافر، بسیار بیشتر از پرواز دو هواپیماهای ۳۰۰ نفره با ظرفیت کامل است).

اگر صنعت هواپیمایی ایران متحول و نوسازی شود، بخش عمده ای از بازار که در اختیار امارات، قطر و ترکیه است، نصیب ایران خواهد شد و همین هواپیماهای پهن پیکر، از جملهA-380 بخش مهمی از پول هایی که ایرانیان و سایر ملل جهان به هواپیمایی امارات می دهند را به کشور خودمان سرازیر خواهند کرد.

اگر شرایط بهبود یابد و عادی شود، بسیاری از پروازهای غرب به شرق جهان و بالعکس، که با امارات یا ترکیه انجام می شوند، می توانند با هواپیماهای ایرانی و از فرودگاه بین المللی امام خمینی صورت گیرند.

این، دقیقاً همان محل نگرانی رقبای ایران است که می دانند هم توانمندی بالقوه ایران در صنعت حمل و نقل هوایی از آنها بالاتر است و هم موقعیت جغرافیایی ایران از نظر مسیرهای هوایی نسبت به آنها مزیت دارد.

حال سؤال اینجاست که “لَج‌واپسان” داخلی، که “لجبازی” با دولت و “دلواپسی” برای منافع شان را به هم آمیخته اند، مشخصاً صاحب چه منافعی در شرکت های هواپیمایی رقیب ایران هستند که این گونه از نوسازی ناوگان حمل و نقل هوایی کشور خودمان دچار وحشت شده اند و در این چند روز، هر چه دشنام و توهین و دروغ پردازی است را نثار دولتی می کنند که برای اولین بار در ۳۷ سال گذشته، توانسته است قرارداد خرید هواپیمای نو – آن هم نه یک فروند و دو فروند که ۱۳۸ فروند- را منعقد کند؟
ایران، شاید تنها کشوری در دنیا باشند که عده ای در آن، از نوسازی و مدرن شدن خطوط هواپیمایی ملی شان، برآشفته و غمگین می شوند!
مردم، اما خوب می فهمند.